Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Στις 31 Μαρτίου του Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε την οριστική παύση της Επιχείρησης SOPHIA της EUNAVFOR MED στην Μεσόγειο και την έναρξη από την EUNAVFOR MED της Επιχείρησης ΙRINI. Η απόφαση έρχεται ως συνέχεια της πολιτικής συμφωνίας του Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών της 17ης Φεβρουαρίου για την έναρξη νέας επιχειρήσεως, η οποία κύριο σκοπό έχει την εφαρμογή του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ με τη χρήση εναέριων, δορυφορικών και θαλάσσιων μέσων. Ειδικότερα, η αποστολή θα μπορεί να διεξάγει, σύμφωνα με την απόφαση 2292 (2016) του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, επιθεωρήσεις σκαφών στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης για τα οποία υπάρχουν υπόνοιες ότι μεταφέρουν όπλα ή συναφές υλικό προς και από τη Λιβύη.
Δευτερεύοντα καθήκοντα της Επιχείρησης IRINI θα είναι επίσης:
- να παρακολουθεί και να συγκεντρώνει πληροφορίες σχετικά με τις παράνομες εξαγωγές ορυκτού πετρελαίου, αργού πετρελαίου και διυλισμένου πετρελαίου από τη Λιβύη.
- να συμβάλει στην ανάπτυξη ικανοτήτων και στην εκπαίδευση της ακτοφυλακής και του πολεμικού ναυτικού της Λιβύης σχετικά με τα καθήκοντα επιβολής του νόμου στη θάλασσα.
- να συμβάλει στην εξάρθρωση του επιχειρηματικού μοντέλου των δικτύων παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων μέσω της συλλογής πληροφοριών και της αεροπορικών περιπολιών.
Της Επιχείρησης IRINI θα ηγείται ο Υποναύαρχος Fabio Agostini ως διοικητής επιχειρήσεων της ΕΕ και η έδρα της θα βρίσκεται στη Ρώμη. Η εντολή της Επιχείρησης IRINI θα διαρκέσει αρχικώς έως τις 31 Μαρτίου 2021 και θα τελεί υπό τον αυστηρό έλεγχο των κρατών μελών της ΕΕ, τα οποία θα ασκούν τον πολιτικό έλεγχο και τη στρατηγική διεύθυνση μέσω της Επιτροπής Πολιτικής και Ασφάλειας (ΕΠΑ), υπό την ευθύνη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας Josep Borrell.
Η συνεισφορά της Ελλάδας
Την προηγουμένη εβδομάδα το ΥΠΕΘΑ επεξεργάσθηκε το ζήτημα των δυνάμεων που θα δηλώσει η χώρα για συμμετοχή, χωρίς να ληφθούν οριστικές αποφάσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες του ΔΟΥΡΕΙΟΥ ΙΠΠΟΥ, από πλευράς ελληνικών δυνάμεων σχεδιάζεται η συμμετοχή με μία φρεγάτα του Πολεμικού Ναυτικού και αριθμό πτήσεων αεροσκάφους EMB-145H ΑΣΕΠΕ της 380 Μοίρας ΑΣΕΠΕ. Επιπλέον, αριθμός επιτελών θα αναπτυχθεί στο Επιχειρησιακό Στρατηγείο ελέγχου της επιχειρήσεως στην Ρώμη. Σημειώνεται ότι η Πολεμική Αεροπορία είχε αποκομίσει πολύτιμη εμπειρία από την συμμετοχή αεροσκάφους ΑΣΕΠΕ στην Επιχείρηση UNIFIED PROTECTOR που αναλήφθηκε από το ΝΑΤΟ το 2011 και περιελάμβανε, πέραν του ναυτικού αποκλεισμού της Λιβύης, επιβολή Ζώνης Απαγορεύσεως Πτήσεων και αεροπορικούς βομβαρδισμούς.
Ακόμη δεν έχει διευκρινισθεί πόσα μέλη της ΕΕ θα λάβουν ενεργό μέρος στην Επιχείρηση IRINI και με τι δυνάμεις, αλλά θεωρείται βεβαία σε πρώτη φάση η συμμετοχή Ιταλίας, Γαλλίας, Ισπανίας και Ελλάδος, με πολεμικά πλοία, αεροπλάνα ναυτικής συνεργασίας, ελικόπτερα, Αεροσκάφη Εγκαίρου Προειδοποιήσεως και Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη.
Για την περίοδο έως τις 31 Μαρτίου 2021, το ποσό δημοσιονομικής αναφοράς για τις κοινές δαπάνες της Επιχειρήσεως IRINI ανέρχεται σε 9.837.800 ευρώ.
Μείζον ζήτημα ήταν εάν για την επιχείρηση θα υπήρχε συνεργασία με το ΝΑΤΟ, κι αυτό για προφανείς λόγους που προκύπτουν από το γεγονός ότι η ένα κράτος μέλος του, η Τουρκία, παραβιάζει φανερά το εμπάργκο όπλων στην Λιβύη. Η ΕΕ συνεργαζόταν με το ΝΑΤΟ για την Επιχείρηση SOPHIA ωστόσο, σε σχετική ερώτηση ο Josep Borrell διευκρίνισε ότι η Επιχείρηση IRINI είναι αποστολή της ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν εμπλέκεται, κάτι που τυπικώς δεν επιτρέπει στην Τουρκία να έχει πληροφόρηση και “εικόνα” εκ των έσω για την επιχείρηση, ώστε να ενεργεί με τρόπο που θα αποφεύγει την επιτήρηση που θα επιβληθεί.
Είναι φανερό ότι τουλάχιστον όσον αφορά την Ελλάδα, επιδίωξη είναι η παρεμπόδιση της ανοικτής τουρκικής αναμείξεως με την αποστολή δυνάμεων και όπλων στο καθεστώς Σάρατζ, το οποίο ήλθε σε συνεννόηση με την Άγκυρα για συμφωνίες που στρέφονται ευθέως κατά των εθνικών συμφερόντων της Ελλάδας. Ωστόσο, ακόμη και αν εμποδίζονται μετά την έναρξη της επιχειρήσεως οι παράνομοι πλόες τουρκικών εμπορικών πλοίων προς Λιβύη, αποτελεί ζήτημα τι θα ισχύσει με την περίπτωση των φρεγατών του Τουρκικού Ναυτικού που ήδη βρίσκονται ανεπτυγμένες στα ανοικτά της Λιβύης.
Όπως έχει αποφασισθεί, τα πολεμικά πλοία της ΕΕ που θα αναλάβουν την Επιχείρηση IRINI, θα παραμένουν σε μεγάλη απόσταση από τα παράλια της Λιβύης, προκειμένου να αποθαρρύνονται λαθρομετανάστες που θα εξορμούν από την χώρα αυτή, να κατευθυνθούν προς αυτά αναζητώντας διάσωση και προώθηση σε ευρωπαϊκά εδάφη. Εφόσον ισχύσει το δίκαιο του κράτους σημαίας πλοίου, επειδή δεν μπορεί να αποδειχθεί από που προέρχονται οι λαθρομετανάστες, τότε το πλοίο όπως και η χώρα του είναι υποχρεωμένα να τους παραλάβουν. Διαφορετικά θα μπορούσαν απλώς τα πλοία της ΕΕ να επιστρέφουν τους λαθρομετανάστες κατ’ ευθείαν στην Λιβύη.
Εδώ, απομένει να φανεί στην πράξη κατά πόσο θα επιτευχθεί και τι αποτέλεσμα θα έχει ο δευτεύον στόχος της Επιχειρήσεως IRINI για την “ανάπτυξη των ικανοτήτων και στην εκπαίδευση της ακτοφυλακής και του πολεμικού ναυτικού της Λιβύης σχετικά με τα καθήκοντα επιβολής του νόμου στη θάλασσα, ιδίως για την πρόληψη της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων“.
Εκ των ανωτέρω, καθίσταται αντιληπτό ότι τα πλοία της EUNAVFOR MED θα δημιουργήσουν έναν εξωτερικό “κλοιό”, εντός του οποίου ενεργούν ήδη τουρκικές φρεγάτες. Στις πρόνοιες της επιχειρήσεως περιλαμβάνεται η μη αντιπαράθεση με ξένα πολεμικά πλοία, στην περίπτωση που αυτά συνοδεύουν εμπορικά πλοία και αντιδράσουν σε απόπειρα νηοψίας του εμπορικού από τα πλοία της ΕΕ. Εκτιμάται όμως ότι στην περίπτωση που τουρκικές φρεγάτες συνοδεύουν φανερά κάποιο εμπορικό πλοίο που κατευθύνεται στην Λιβύη, θα πρόκειται για πράξη που θα εκθέτει σε διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο την Τουρκία. Η Επιχείρηση IRINI θα διαβιβάζει αμελλητί στον ΟΗΕ τις πληροφορίες που συλλέγει σχετικά με ύποπτες περιπτώσεις μη συμμόρφωσης με το εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ έναντι της Λιβύης. Το θέμα είναι κατά πόσο αυτό θα απασχολεί την Άγκυρα…
Συνεπώς, η όλη επιχείρηση μπορεί να αποβλέπει σε έναν ξεκάθαρο πολιτικό στόχο, τίθενται όμως τέτοιοι πολιτικής φύσεως περιορισμοί που καθιστούν αμφίβολη την απόλυτη επιτυχία σε καθαρά επιχειρησιακό επίπεδο.
