Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Και να που, “υποτίθεται”, ότι η ενδιαφερόμενη για τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδίως στην Κυπριακή ΑΟΖ Ελλάδα, είναι εντελώς απούσα στρατιωτικώς. Η Ελλάδα που, “υποτίθεται”, θέλει να προμηθευτεί μεγάλα πολεμικά, φρεγάτες ή και αντιτορπιλικά των 5.000-6.000 τόννων, για να επιχειρεί το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ) στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως έλεγε μέχρι προσφάτως ο πρώην ΥΕΘΑ Π. Καμμένος. Το ΓΕΕΘΑ και το ΓΕΝ που, “υποτίθεται”, ότι δρομολόγησαν το πρόγραμμα αναβαθμίσεως των ΑΦΝΣ Ρ-3, με σκοπό να επιτηρεί ακόμη και χιλιάδες μίλια μακριά από την ηπειρωτική χώρα, την Ανατολική Μεσόγειο.
Η Ανατολική Μεσόγειος, υποτίθεται ότι κυριαρχεί στο “όραμα” των ναυάρχων τα τελευταία έτη. Το επιβάλουν, λέει, οι εξελίξεις γύρω από την εκμετάλλευση του υποθαλασσίου ενεργειακού πλούτου στις ΑΟΖ Κύπρου και Ελλάδος. Εκμεταλλευόμενη και την μεγάλη ώθηση που έχει δώσει η Τουρκία στο ναυτικό της, η ηγεσία του ΠΝ “έπεισε” για την αναγκαιότητα των ΑΦΝΣ, συγκροτώντας μάλιστα και Διοίκηση Αεροπορίας Ναυτικού (ΔΑΝ). Ένα ναυτικό που δεν μπορεί να διατηρήσει “ζωντανή” την σπονδυλική στήλη του, την Διοίκηση Φρεγατών, επέδειξε εντυπωσιακό ζήλο στην επαναπόκτηση ΑΦΝΣ, τα οποία απέσυρε το 2009.
Μια δεκαετία μετά, το πρώτο Ρ-3Β, “υποτίθεται” ότι παραδόθηκε στην ΔΑΝ και επανήλθε στους ουρανούς. Μόνο που υπάρχει ένα προβληματάκι: το αεροπλάνο δεν πετάει, επειδή το ΠΝ δεν διαθέτει ακόμη εκπαιδευμένα πληρώματα διαθέσιμα στον τύπο. Θα πρέπει δε, να αναμένουμε μέχρι το 2022, ώστε να αρχίσει η παραλαβή των 4 αναβαθμισμένων Ρ-3Η, δηλαδή να τεθούν σε υπηρεσία “πραγματικά” αξιόλογα ΑΦΝΣ. Επτά χρόνια μετά την ανάθεση συμβάσεως από τον Π. Καμμένο το 2015. Είναι κι αυτό μια επίδοση. Ναύαρχοι και υπουργοί, δηλώνουν “υπερήφανοι” για το πρόγραμμα που θα αποδώσει ΑΦΝΣ τα οποία θα διατηρηθούν σε υπηρεσία μέχρι το 2040.
Προφανώς δεν τους πέρασε από το μυαλό ότι την εποχή εκείνη θα κυριαρχούν τα UAV -όπως από τώρα έχει καταστεί σαφές- στις αποστολές Επιτηρήσεως, που ούτως ή άλλως θα είναι η κύρια αποστολή των Ρ-3Η. Αλλά αν αυτά είναι δύσκολα να το αντιληφθούν οι ναύαρχοι ενός ναυτικού που εν έτει 2019 δεν έχει προμηθευτεί ακόμη ούτε Μη Επανδρωμένο Χαρταετό, υπάρχουν άλλα στοιχεία που αγνόησαν επιδεικτικώς. Ένα από αυτά, είναι το κόστος.
Για μια χρεωκοπημένη χώρα, είναι πράγματι εντυπωσιακό ότι η λύση που επιλέχθηκε ήταν η πιο δαπανηρή. Όχι μόνο από πλευράς κόστους προμήθειας (500 εκατ. $) αλλά και από πλευράς λειτουργικού κόστους και συντηρήσεως των τετρακινητηρίων Ρ-3 Orion. Συναξιολόγηση των παραγόντων κόστους και τεχνολογικής προόδου (εκ της οποίας επηρεάζονται κι εξελίσσονται οι επιχειρησιακές αντιλήψεις – δόγματα) θα έδειχνε ότι η προφανής λύση είναι μία “ενδιάμεση” χαμηλού κόστους, ώστε να καλυφθούν οι επιχειρησιακές ανάγκες για διάστημα 20 ετών, μέχρι να γίνει το βήμα με την αξιοποίηση συνδυασμού UAV και ίσως συμπληρωματικών ΑΦΝΣ επομένης γενεάς.
Η προοπτική αυτή είχε παρουσιασθεί στην Ελλάδα και μάλιστα από τους Αμερικανούς συμμάχους (και την Lockheed Martin) αλλά προϋπέθετε ότι η ηγεσία του ΠΝ θα μπορούσε να οραματισθεί μια πιο “ευέλικτη” προσέγγιση των επιχειρησιακών απαιτήσεων, με το βλέμμα στο μέλλον και όχι στο παρελθόν.
Τα Ρ-3Β Orion ήταν μια δαπανηρή σε λειτουργικό κόστος και συντήρηση πλατφόρμα, ιδιαιτέρως τρωτή στο περιβάλλον του Αιγαίου -στην πραγματικότητα χωρίς καμμία ελπίδα επιβιώσεως σε περιόδους εντόνων πολεμικών επιχειρήσεων- κι ως εκ τούτου αμφίβολης αξίας αφού δεν θα μπορούσε να επιχειρεί απρόσκοπτα.
Το 2003, όταν ακόμη τα Ρ-3Β πετούσαν, με απαξιωμένο όμως εξοπλισμό αποστολής που αυτομάτως περιόριζε δραστικώς την επιχειρησιακή αξία τους, η αμερικανική πλευρά παρουσίασε μία ενδιαφέρουσα πρόταση χαμηλού κόστους. Γράφαμε στο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ ALMANAC 2012-2013 (Κυριάκος Παλουλιάν: Καλύπτοντας το κενό ΑΦΝΣ & Αεροσκάφος Επιτήρησης): “Το σχετικό ιστορικό, ξεκινά με την αρχική πρόταση που υποβλήθηκε το 2004, κατόπιν πρωτοβουλίας του τότε Ναυτικού Ακολούθου, ελληνικής καταγωγής, στην Αθήνα. Η πρόταση αφορούσε την παραχώρηση πέντε S-3B ως Excess Defence Article, για να ακολουθήσει σχετική παρουσίαση από την κατασκευάστρια εταιρεία Lockheed Martin. Τον Μάιο του 2008, το Ναυτικό των ΗΠΑ εξέφρασε εκ νέου ενδιαφέρον, αυτή την φορά για παραχώρηση 10 αεροσκαφών αλλά η απάντηση του ΓΕΝ ήταν αρνητική. Τον Φεβρουάριο του 2013, κατά την επίσκεψη του Α/ΓΕΝ στις ΗΠΑ, στην έκφραση του ελληνικού ενδιαφέροντος για άμεση παραχώρηση αεροσκαφών P-3C, το Ναυτικό των ΗΠΑ απάντησε ότι δεν υφίστανται ακόμη διαθέσιμα και ότι τα μόνα που μπορούσαν να διατεθούν άμεσα, ήταν τα S-3B Viking.
Στην περίπτωση των Viking, εκτιμάται ότι δεν απαιτείται χρόνος μεγαλύτερος του έτους, για την κήρυξη επιχειρησιακής διαθεσιμότητας της Μοίρας, από την στιγμή που θα ληφθεί η απόφαση. Πέραν αυτού και του μικρού κόστους, η επιλογή των Viking παρουσιάζει ορισμένα ενδιαφέροντα επιχειρησιακά πλεονεκτήματα:
• Ικανότητα εναέριου ανεφοδιασμού καυσίμου με μαχητικά Mirage 2000 και Α-7.
• Αυξημένες επιδόσεις ταχύτητος και χρόνων ανταποκρίσεως.
• Αυξημένες πιθανότητες επιβιώσεως, λόγω μικρού στόχου, περιορισμένου RCS, μεγαλύτερης ταχύτητος, υψηλού βαθμού καθόδου και ικανότητας εκτέλεσης ελιγμών με όρια +6/-2g.
• Αυξημένες πιθανότητες επιβίωσης πληρώματος σε περίπτωση πτώσης από ατύχημα ή κατάρριψη, δεδομένου ότι για το 4μελές πλήρωμα υπάρχουν εκτινασσόμενα καθίσματα.
• Περιορισμός αναγκών για δέσμευση μαχητικών συνοδείας.
• Αποδέσμευση μαχητικών Mirage 2000 από αποστολές ΤΑΥΝΕ με βλήματα αέρος-επιφανείας ΑΜ.39 Exocet, υπέρ αποστολών Αναχαίτισης.
• Συμβατότητα με καταφύγια (shelter) κυρίων και προκεχωρημένων αεροπορικών βάσεων, που συνεπάγεται προστασία από βομβαρδισμό πρώτου πλήγματος“.
Όλα αυτά ήταν απλώς αδιάφορα για τους ναυάρχους, που δεν εννοούσαν να “ξεκολλήσουν” από την τυπική αντίληψη επιχειρήσεων αργοκίνητων ελικοφόρων ΑΦΝΣ. Οι επιχειρήσεις με αεριωθούμενα, δεν ήταν ελκυστικές. Άλλωστε με τα Ρ-3, “έβγαιναν” ιπτάμενοι κάτοχοι διπλώματος πολυκινητηρίων αεροσκαφών, που μπορούσαν να αξιοποιήσουν αποστρατευόμενοι, αναζητώντας εργασία στην πολιτική αεροπορία…
Η ουσία είναι ότι εάν η ηγεσία είχε ενδιαφερθεί για τις νέες δυνατότητες που άνοιγε η προμήθεια αεριωθουμένων, ταχύτερων και μικρότερου πληρώματος ΑΦΝΣ, με αξιόλογο εξοπλισμό αποστολής (ραντάρ AN/APS-137 ISAR, AN/ASQ-81 MAD, FLIR, AN/ALR-47 ESM, σύστημα ηχοσημαντήρων AN/ARS-2 με 60 αναλώσιμους ηχοσημαντήρες κ.λπ.) που μπορούσε να διαμορφωθεί και για αποστολές ELINT, αλλά και σοβαρές ικανότητες μεταφοράς όπλων (10 βόμβες 500 λιβρών, 2 βόμβες 1.000 λιβρών, 2 βόμβες 2.000 λιβρών, 4 τορπίλες Mk46, 6 βόμβες βυθού ή νάρκες, 2 πύραυλοι αέρος – επιφανείας Harpoon) η εναέρια παρουσία του ΠΝ στο Αιγαίο θα ήταν πολύ διαφορετική σε ικανότητα ταχείας αντιδράσεως και ισχύος πυρός. Επιπλέον, η απαξίωση και σταδιακή απόσυρση του συνδυασμού Mirage 2000/AM39 Exocet από την ΠΑ, θα προβλημάτιζε λιγότερο.
Η λύση των S-3B Viking είχε ένα μεγάλο “μειονέκτημα”: το χαμηλό κόστος… Για να επανέλθει πλήρως επιχειρησιακό ένα αεροσκάφος με τα συστήματα του, απαιτούντο κάπου 3 εκατ. $ ανά αεροσκάφος. Είναι ζήτημα εάν το συνολικό κόστος θα ξεπερνούσε τα μερικές δεκάδες εκατομμύρια δολάρια, με παραχώρηση αποθέματος ανταλλακτικών και πλήρους υποδομής από τα αποθέματα του Ναυτικού των ΗΠΑ ώστε να εξασφαλισθεί απρόσκοπτη υποστήριξη για 20ετή περίοδο τουλάχιστον.
Οι ναύαρχοι επέμειναν στην προκήρυξη διαγωνισμού για την προμήθεια δικινητηρίων ΑΦΝΣ, ο οποίος ματαιώθηκε επειδή η πρόβλεψη χρηματοδοτήσεως ύψους 350 εκατ. ευρώ κρίθηκε ανεπαρκής. Αργότερα, ψάχναν για μίσθωση Atlantique 2 από την Γαλλία. Κι ως γνωστόν, το 2015 επιλέχθηκε η… ακριβότερη επιλογή όλων!
Η ουσία είναι ότι σήμερα θα μπορούσε το ΠΝ να διαθέτει μια πλήρως αξιόμαχη αεροπορική δύναμη, ικανή για ταχεία αντίδραση, προβολή εναερίου ισχύος (και όχι μόνο “σημαίας”) στην Ανατολική Μεσόγειο και με πραγματική ικανότητα όχι μόνο ανθυποβρυχιακού πολέμου αλλά και προσβολής μονάδων επιφανείας, ακόμη δε και ικανότητες βομβαρδισμού βραχονησίδος. Σήμερα επίσης, το ΠΝ και το ΓΕΕΘΑ, θα μπορούσαν ήδη να έχουν επιλέξει μία λύση UAV και να εξετάζουν την εθνική συμμετοχή σε κάποιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την κάλυψη των μελλοντικών αναγκών. Επιπλέον, ενδεχομένως να είχε περιθώριο αναθέσεως του προγράμματος ΕΜΖ των φρεγατών ΜΕΚΟ 200ΗΝ, χωρίς περικοπές.
Αντ’ αυτών, το ΠΝ δεν μπορεί να τραβήξει ούτε καν αεροφωτογραφία του FATIH… (το κάνουν οι Ισραηλινοί όμως, με UAV). Όλοι όσοι χειρίσθηκαν το θέμα του ΑΦΝΣ από την δεκαετία του 2000, έχουν να πουν κάτι; Αυτό είναι το τίμημα των επιλογών, όταν η στρατιωτική ηγεσία περιορίζεται σε συμβατικές αντιλήψεις, επιλέγει χωρίς διακλαδική νοοτροπία και κρατάει τα μάτια κλειστά στις τεχνολογικές εξελίξεις και τάσεις.
