Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Από τα τέλη Αυγούστου, δημοσιεύθηκε στην Ουκρανία η είδηση ότι πωλήθηκαν στην Τουρκία πυραυλικά συστήματα αντιαεροπορικής αμύνης τύπου S-125Μ1 Pechora Μ1, που αποτελούν εξέλιξη του ξεπερασμένου SA-3 της δεκαετίας του 1960.
Το ιστορικό της υποθέσεως, από τις πληροφορίες που έχουν γίνει γνωστές, έχει ως εξής. Στις 27 Δεκεμβρίου 2019 υπεγράφη σύμβαση και παραδόθηκε αεροπορικώς στην Τουρκία η πρώτη παρτίδα, η οποία αφορούσε ραντάρ προσκτήσεως στόχων κόστους 1,143 εκατ. $, δύο πυραύλους εκπαιδεύσεως 5V27D κόστους 140.000 $, ένα Κέντρο Ελέγχου και συλλογές ανταλλακτικών.
Παραλλήλως, η Τουρκία προμηθεύτηκε άλλα συστήματα ραντάρ. Επρόκειτο για δύο σταθμούς ραντάρ MARS-L μπάντας L επί οχημάτων Ural, αξίας 7,544 εκατ. $ και ένα ραντάρ προσκτήσεως στόχου P-180U αξίας 3,6 εκατ. $, της εταιρείας NPP Aerotechnika-MLT LLC, που τα είχε προηγουμένως αναβαθμίσει.
Κατόπιν όμως, τον Ιανουάριο του 2020, μετά την αλλαγή στην διοίκηση της προμηθεύτριας εταιρείας, οι παραδόσεις διακόπηκαν και η τουρκική πλευρά κλήθηκε να υπογράψει νέα σύμβαση, επειδή έπρεπε να επιλεγεί νέος προμηθευτής των συστημάτων. Τον Φεβρουάριο, προτάθηκε στην τουρκική πλευρά η υλοποίηση της προμήθειας από την εταιρεία Techimpex και η υπογραφή της νέας συμβάσεως μέσω συγκεκριμένου μεσάζοντα υπηκοότητος Τουρκμενιστάν. Για διαφόρους λόγους, η τουρκική πλευρά αρνήθηκε να υπογράψει.
Η εκδοχή που έγινε ευρύτερα γνωστή στην Ουκρανία για τα αίτια της εμπλοκής, ήταν ότι προβλήθηκαν αντιδράσεις από τον κρατικό οργανισμό εξαγωγών αμυντικού υλικού Ukrspetsexport, που επεδίωκε διαφύλαξη του καθεστώτος μονοπωλίου. Και αυτό επειδή η σύμβαση ανατέθηκε στον ιδιωτικών συμφερόντων Όμιλο εταιρειών Ukroboronprom, με αποτέλεσμα να προκύψει δικαστική διαμάχη.
Ωστόσο, νεώτερα στοιχεία συνηγορούν στο ότι αιτία ήταν αντιρρήσεις της νέας κυβερνήσεως που αναδείχθηκε στην Ουκρανία τον Αύγουστο του 2019, πιθανώς για λόγους τακτικής στο πλαίσιο μιας γενικότερης διαπραγματεύσεως με την Τουρκία ως προς την συνεργασία στον τομέα των εξοπλισμών. Το ζήτημα δηλαδή ήταν καθαρά πολιτικό. Η τουρκική πλευρά υποχρεώθηκε να υπογράψει εκ νέου σύμβαση με νέους όρους και μόνο τότε συνεχίστηκε ομαλά η υλοποίηση της συμβάσεως. Τον Σεπτέμβριο του 2020 πραγματοποιήθηκε τελικά η παράδοση και της δευτέρας παρτίδος υλικών, με την οποία κατά τα φαινόμενα περατώθηκε η υλοποίηση της συμβάσεως.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν γίνει γνωστά, το ύψος της συμβάσεως ανήλθε σε 30 εκατ. $ και αφορά μόνο ένα σύστημα που περιλαμβάνει σύστημα διεύθυνσης πυρός με ραντάρ και δύο μονάδες πυρός. Κάποιες άλλες πηγές, αναφέρονται σε δύο συστήματα, χωρίς όμως να διευκρινίζουν σύνθεση.
Σύμφωνα με τον κατασκευαστή, η τυπική σύνθεση ενός συστήματος περιλαμβάνει ραντάρ κατευθύνσεως SNR-125-2D, πυροβολαρχία πυραύλων SM-RB-125-2D με 4 μονάδες βολής – εκτοξευτές 5Ρ73-2D, μέχρι 8 οχήματα ανεφοδιασμού πυραύλων PR-14A (AM), σύστημα αυτόνομης παροχής ισχύος SAES-2D, συλλογή καλωδίων ισχύος KS-2D, συλλογή καλωδίων ελέγχου KU-2D, ανταλλακτικά, εργαλεία κ.λπ.
Η προμήθεια αντιαεροπορικών συστημάτων ξεπερασμένης τεχνολογίας αν και μερικώς αναβαθμισμένων, επιχειρησιακώς μπορεί να ερμηνευθεί μόνο μέσα από την επέμβαση της Τουρκίας στην Λιβύη. Καθώς οι πρώτες αναφορές για μεταφορά τουρκικών δυνάμεων στην χώρα αυτή εμφανίσθηκαν τον Ιανουάριο του 2020, μπορεί ευλόγως να υποθέσει κανείς ότι ένας κρίσιμος πυρήνας Τούρκων είχε μεταβεί στην Λιβύη μήνες πριν, στο πλαίσιο μυστικής προετοιμασίας και των συμφωνιών που υπεγράφησαν τον Νοέμβριο του 2019 μεταξύ Σαράτζ – Ερντογάν. Εφόσον στα μέσα του περασμένου έτους έγιναν για πρώτη φορά γνωστές πληροφορίες για την πώληση των αντιαεροπορικών συστημάτων S-125, σχηματίζεται η εικόνα ότι υπήρχαν αρκετούς μήνες πριν μυστικές συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών, με περιεχόμενο την στρατιωτική συνδρομή της Τουρκίας.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι την σύμβαση στην ουκρανική εταιρεία ανέθεσε η τουρκική K.B.A.T. Ithalat Ihracat Mumessillik Ve Danismanlik Ticaret Ltd που παρέχει υπηρεσίες αντιπροσώπου και συμβούλου στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας ενώ στο πελατολόγιό της περιλαμβάνεται και το τουρκικό Υπουργείο Αμύνης. Επιπλέον, τα συστήματα ραντάρ, παραδόθηκαν στην τουρκική SSTEK Savunma Sanayi Teknolojileri AŞ. Η διαδικασία, φανερώνει στοιχειώδη προσπάθεια αποκρύψεως της ταυτότητος του πραγματικού αγοραστή, που είναι το τουρκικό κράτος, και του τελικού χρήστη, που πιθανότατα είναι το καθεστώς Σαράτζ στην Λιβύη. Στόχος της προμήθειας είναι η δημιουργία μιας στοιχειώδους και περιορισμένης αντιαεροπορικής καλύψεως στην Λιβύη.
Όπως φαίνεται, εν όψει του σχεδιασμού για ανάπτυξη τουρκικών δυνάμεων στην Τρίπολη αλλά και στο πλαίσιο γενικότερα της ενισχύσεως των δυνάμεων του καθεστώτος Σαράτζ, η Τουρκία πέραν της πωλήσεως όπλων τουρκικής προελεύσεως (Μη Επανδρωμένα Bayraktar σε πρώτη φάση) απέστειλε και τα παλαιά αντιαεροπορικά που προμηθεύτηκε από την Ουκρανία, με στόχο την αντιμετώπιση αεροπορικών απειλών από τις δυνάμεις του στρατάρχη Χαφτάρ. Καθώς, πέραν των πυραυλικών συστημάτων, έγινε προμήθεια και άλλων συστημάτων ραντάρ, το συμπέρασμα είναι ότι η προσπάθεια αποβλέπει στην δημιουργία και ενός μίνι “δικτύου αεράμυνας – εκστρατείας”.
Καθώς η Aerotechnika-MLT LLC έχει παρουσιάσει από το 2010 την αναβαθμισμένη έκδοση S-125-2D Pechora-2D, προφανώς σε αυτό το πρότυπο αναβαθμίσθηκε πριν την παράδοση το σύστημα S-125M1 που παραγγέλθηκε. Η Ukroboronprom υποστηρίζει ότι το σύστημα εξασφαλίζει ικανότητα εντοπισμού και καταστροφής ακόμη και αεροσκαφών τεχνολογίας stealth (προφανώς χάρη στην χρήση ραντάρ μπάντας L) και βελτιωμένη αντοχή σε ηλεκτρονικές παρεμβολές, ενεργές ή παθητικές.
Το βεληνεκές των πυραύλων του συστήματος, έχει αυξηθεί στα 40 χλμ. γεγονός που το κατατάσσει στην κατηγορία των συστημάτων μέσου βεληνεκούς, ικανό για προσβολή στόχων που πετούν σε υψόμετρο 18.000 μέτρων τουλάχιστον. Σημειώνεται ότι το σύστημα έχει δοκιμασθεί επιτυχώς και σε βολές εναντίον πλωτών στόχων, με σκοπό να προωθηθεί ως σύστημα παρακτίου αμύνης.
Προφανώς στην σύμβαση περιλαμβάνονται υπηρεσίες εκπαιδεύσεως, ενδεχομένως απευθείας σε προσωπικό των Λιβύων. Το βέβαιο είναι ότι τα συστήματα παραλήφθηκαν από τουρκικό προσωπικό, πολύ πιθανώς αποστράτους που εργάζονται για την τουρκική εταιρεία παροχής στρατιωτικών υπηρεσιών SADAT, που θα έχουν και την ευθύνη της εκπαιδεύσεως των Λιβύων, υπό την επίβλεψη Ουκρανών τεχνικών.
Στο μεταξύ όμως, λόγω της εμπλοκής που παρουσιάσθηκε στις παραδόσεις, οι Τούρκοι υποχρεώθηκαν να αναπτύξουν στην Λιβύη αντιαεροπορικά συστήματα από τις ένοπλες δυνάμεις τους, ούτως ώστε να εξασφαλισθεί μια βασική ομπρέλα στην Τρίπολη.
