Γράφει ο Πέτρος Σαββίδης, PhD
Ακαδημαϊκός, αναλυτής γεωπολιτικής, άμυνας και ασφάλειας.
Η πρόσφατη προμήθεια νέων εξοπλισμένων ελικοπτέρων για τη Διοίκηση Αεροπορίας (ΔΑ) του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ) προέκυψε από την ανάγκη αντικατάστασης των παλαιότερων ελικοπτέρων που διέθετε η Δύναμη. Δηλαδή των τεσσάρων γαλλικών Aerospatiale Gazelle SA 342L1 που είναι εξοπλισμένα με τέσσερις αντιαρματικούς πυραύλους HOT-2/3 (βεληνεκές 4 χλμ.) και των ένδεκα ρωσικών ελικοπτέρων Mi-35P που έφεραν δίδυμο πυροβόλο 30 χιλ. Gsh-30-2 (βεληνεκές 2 χλμ.) και δυνατότητα βολής οκτώ αντιαρματικών πυραύλων 9Μ120 Ataka (βεληνεκές 5,8 χλμ.) και 9Μ114 (βεληνεκές 5 χλμ.), ή τέσσερις καλάθους είκοσι ρουκετών 80 χιλ. τύπου S-8ΚΟΜ ή τέσσερις ρουκέτες 240 χιλ. τύπου S-24B, ή συνδυασμό αυτών.
Τα τέσσερα Gazelle παραλήφθηκαν το 1987 και αποδείχθηκαν ιδιαίτερα αξιόπιστα, έχοντας συμπληρώσει μέχρι σήμερα 38 χρόνια συνεχούς υπηρεσίας στην ΔΑ χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Αρχικά εντάχθηκαν στην ΜΕ/Π–Α/Φ (Μοίρα Ελικοπτέρων – Αεροσκαφών) και αργότερα στην 449 ΜΑΕ (Μοίρα Αντιαρματικών Ελικοπτέρων) με έδρα την Αεροπορική Βάση Λακατάμιας (ΑΒΛ), ενώ με την μεταστάθμευση των πτητικών μέσων στην ΑΒ “Ανδρέας Παπανδρέου” στην Πάφο, η Μοίρα διαλύθηκε και τα πτητικά της μέσα εντάχθηκαν στην 450 Μοίρα Ελικοπτέρων.
Η 450 συγκροτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2001 στην ΑΒ “Ανδρέας Παπανδρέου”, παραλαμβάνοντας τα δώδεκα ελικόπτερα Mi-35P από την Ρωσία. Στις 5 Ιουλίου 2006, απώλεσε ένα ελικόπτερο, κατά τη διάρκεια επιχειρησιακής εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα τον θάνατο του Επισμηναγού Ανδρέα Παπασοζώμενου και του Ρώσου εκπαιδευτή Σμήναρχου Yuri Oleini. Λόγω της φύσης και της παλαιότητας του υλικού, η διαθεσιμότητα των ελικοπτέρων ήταν περιορισμένη ενώ η ανάγκη εργοστασιακής συντήρησής τους στην Ρωσία κατέστη σταδιακά ασύμφορη. Τελικά, με την έγκριση της Μόσχας, τα ελικόπτερα, μαζί με τα πυρομαχικά και τα διαθέσιμα ανταλλακτικά, πωλήθηκαν στο Βελιγράδι και μεταφέρθηκαν στην Σερβία τον Νοέμβριο του 2023.
Τα νέα ελικόπτερα Η145Μ
Η σύμβαση για την αντικατάσταση των ελικοπτέρων με σύγχρονα δικινητήρια ελικόπτερα Airbus Helicopters Η145Μ υπογράφηκε στο Υπουργείο Άμυνας στις 24 Ιουνίου 2022 και περιελάβανε την προμήθεια έξι ελικοπτέρων και του οπλισμού τους έναντι ποσού €140 εκατομμυρίων, και δικαίωμα άσκησης προαίρεσης για την απόκτηση άλλων έξι ελικοπτέρων. Πέντε από τα ελικόπτερα παραλήφθηκαν το τρέχον έτος και αξιοποιούνται από την 450 Μοίρα Ελικοπτέρων ενώ το έκτο αναμένεται στις αρχές του νέου χρόνου. Το ελικόπτερο δύναται να φέρει συνδυασμό όπλων, όπως οκτώ ισραηλινούς πυραύλους Spike ER2 μέγιστου βεληνεκούς 16 χλμ., καλάθους δώδεκα ρουκετών τύπου FZ231 και έξι ρουκετών τύπου FZ606, οι οποίοι δύνανται να φέρουν κατευθυνόμενες ρουκέτες 2,75 ιντσών τύπου FZ275 LGR μέγιστου βεληνεκούς 7 χλμ., καθώς και καλάθους πολυβόλων 0,50 ιντσών ή πυροβόλων 20 χιλ. Επίσης, είναι εξοπλισμένα με θερμικά σκοπευτικά και διαθέτουν πλήρη δυνατότητα εκτέλεσης αποστολών κατά τη νύκτα, κάτι το οποίο δεν ήταν δυνατό με τα παλαιότερα ελικόπτερα.
Η τεχνολογική υπεροχή των ελικοπτέρων παρέχει πολύ μεγάλες δυνατότητες κρούσης για την ΕΦ κατά την ημέρα και ειδικά κατά τη νύκτα. Επιπλέον, το μεγάλο βεληνεκές των πυραύλων Spike ER2, που αγγίζει τα 16 χλμ. από εναέριες πλατφόρμες, προσφέρει μεγάλη ευελιξία στην ΕΦ και αυξημένη επιβιωσημότητα στα ελικόπτερα. Στο παρελθόν, το περιορισμένο βεληνεκές των οπλικών συστημάτων που έφεραν τα Gazelle και τα ΜΙ-35P (αντίστοιχα 4 και 5,8 χλμ.), υποχρέωναν την εκτέλεση βολών, κατά εχθρικών στόχων, σε κοντινή απόσταση ή επί της Προκεχωρημένης Γραμμής Άμυνας (ΠΓΑ) της ΕΦ, με αποτέλεσμα την έκθεση των ελικοπτέρων σε πυρά αντιαεροπορικών πυραυλικών συστημάτων MANPADS των Τουρκικών Δυνάμεων Κατοχής (ΤΔΚ).
Σήμερα, η επιχειρησιακή κατάσταση στον συγκεκριμένο τομέα έχει μεταβληθεί σημαντικά αφού το μεγάλο βεληνεκές των αντιαρματικών πυραύλων Spike ER2 παρέχει την δυνατότητα εκτέλεσης βολών σε βάθος 10-12 χλμ. εντός των κατεχομένων εδαφών από ασφαλείς αποστάσεις 4-6 χλμ. από την Γραμμή Κατάπαυσης του Πυρός (ΓΚΠ) των κατοχικών δυνάμεων. Το μεγάλο αυτό πλεονέκτημα αυξάνει κατακόρυφα την επιβιωσημότητα των ελικοπτέρων καθώς περιορίζεται σημαντικά η έκθεσή τους σε εχθρικά αντιαεροπορικά πυρά κατά την εκτέλεση αποστολών.
Επιχειρησιακά πλεονεκτήματα
Θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι σε περίπτωση επιχειρήσεων η ΑΒ “Ανδρέας Παπανδρέου” θα προσβληθεί από τον εχθρό ώστε να απαγορευθεί η αξιοποίησή της από φίλια εναέρια μέσα, δηλαδή ελικόπτερα, μαχητικά και μεταφορικά αεροσκάφη. Εκτιμάται ότι, εφόσον ασκηθεί η προαίρεση, η Μοίρα θα προωθήσει έγκαιρα σε προωθημένους χώρους ανάπτυξης, τρία σμήνη των τεσσάρων ελικοπτέρων ή τέσσερα σμήνη των τριών ελικοπτέρων σε κατάλληλες τοποθεσίες στην ύπαιθρο, σε ικανή απόσταση από την ΠΓΑ, και θα διατηρεί ετοιμότητα προσβολής των εχθρικών κλιμακίων ελιγμού στο κατεχόμενο έδαφος, με την έναρξη των επιχειρήσεων. Δηλαδή, τους χώρους συγκρότησης των Τακτικών Συγκροτημάτων των ΤΔΚ στην ευρύτερη περιοχή των στρατοπέδων που εδρεύουν οι τεθωρακισμένες και μηχανοκίνητες δυνάμεις, και την Γραμμή Εξόρμησης των επιτιθέμενων δυνάμεων που είναι η ΓΚΠ των ΤΔΚ.
Η διάθεση δώδεκα ελικοπτέρων ισοδυναμεί με επιχειρησιακή δυνατότητα εκτόξευσης 96 πυραύλων Spike ER2, σε βάθος 16 χλμ., σε κάθε κύμα προσβολών, ενώ μια δύναμη έξι ελικοπτέρων επιτρέπει την εκτόξευση μόνο 48 πυραύλων σε κάθε κύμα. Αυτή η διαφορά είναι ζωτική τις πρώτες ώρες των επιχειρήσεων διότι δύναται να προκαλέσει μεγάλη σύγχυση και αποδιοργάνωση του εχθρού σε μια κρίσιμη φάση του αγώνα, πριν προλάβει να εισέλθει στην ουδέτερη ζώνη ή να εισχωρήσει στα ελεύθερα εδάφη της Δημοκρατίας. Αναμένεται δε ότι κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος προσβολών, τα κλιμάκια υποστήριξης της Μοίρας θα προωθηθούν σε νέους χώρους ώστε να αποφευχθεί η επισήμανσή τους από τον αντίπαλο. Κατά το δεύτερο κύμα μπορούν να προσβληθούν άλλοι 96 εχθρικοί στόχοι (48 για έξι ελικόπτερα), ενώ η συνέχιση των κυμάτων προσβολών από την Μοίρα, δύναται να προκαλέσει μεγάλη ζημία στα κλιμάκια ελιγμού των ΤΔΚ.
Περίεργη διστακτικότητα
Όμως, παρά τα σημαντικά επιχειρησιακά πλεονεκτήματα των ελικοπτέρων και την μη απαγορευτική τιμή των €23 εκατ. ανά ελικόπτερο –συμπεριλαμβανομένων των αρχικών αποθεμάτων πυρομαχικών, ανταλλακτικών και της εκπαίδευσης– φαίνεται ότι μέχρι σήμερα δεν έχει ασκηθεί το δικαίωμα προαίρεσης για την απόκτηση ακόμη έξι ελικοπτέρων. Δεν είναι γνωστοί οι λόγοι για αυτή την διστακτικότητα, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα ένδεκα ρωσικά ελικόπτερα πωλήθηκαν στην Σερβία έναντι ποσού €105 εκατ., όπως ανέφερε ο Σέρβος πρωθυπουργός Αλεξάντερ Βούτσιτς. Αντί όμως το ποσό να διατεθεί για την άσκηση της προαίρεσης, φαίνεται ότι μέρος από αυτό χρησιμοποιήθηκε για την προμήθεια συστημάτων πυροβολικού από τη Σερβία.
Η υπόθεση γίνεται ακόμη πιο περίεργη αν ληφθούν υπόψη και άλλα δεδομένα. Από οικονομικής πλευράς η αποπληρωμή της προμήθειας των έξι αρχικών ελικοπτέρων ολοκληρώνεται το ερχόμενο έτος. Στον προϋπολογισμό του 2026 προβλέπεται ποσό €176.800.000 για σκοπούς Αμυντικής Θωράκισης ενώ έχει εγκριθεί δάνειο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ύψους €1,181,503,924 για αμυντικούς σκοπούς στο πλαίσιο του προγράμματος SAFE. Η προμήθεια έξι επιπλέον ελικοπτέρων, έναντι ανάλογου ποσού €140 εκατ., αναλογεί ουσιαστικά σε €35 εκατ. ετησίως για περιόδο τεσσάρων ετών, το οποίο δεν είναι καθόλου απαγορευτικό σε σχέση με το μεγάλο επιχειρησιακό όφελος.
Επίσης θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και τεχνικά δεδομένα. Η διατήρηση έξι ελικοπτέρων ισοδυναμεί ουσιαστικά, λόγω των αναγκών συντήρησης, με διαθεσιμότητα τεσσάρων ελικοπτέρων και με τους καλύτερους οιωνούς πέντε. Η απόκτηση δώδεκα ελικοπτέρων επιτρέπει, στην καλύτερη περίπτωση, τη διαθεσιμότητα δέκα ελικοπτέρων, αυξάνοντας σημαντικά την επιχειρησιακή ετοιμότητα άμεσης αντίδρασης, εκ μέρους της ΕΦ, σε περίπτωση θερμού επεισοδίου ή κρίσεως. Λόγω δε της αυξημένης ζήτησης του συγκεκριμένου τύπου από πολλές χώρες, η μη άσκηση της προαίρεσης ισοδυναμεί με αυξημένο κόστος, τουλάχιστο 20-30%, και μεγάλη χρονική καθυστέρηση, αν αποφασιστεί μελλοντικά η απόκτηση έξι ακόμη ελικοπτέρων.
Καταληκτικά σχόλια
Η διστακτικότητα που παρατηρείται στην άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης είναι ακατανόητη αλλά και επιβλαβής για την επιχειρησιακή ετοιμότητα της ΕΦ. Φαίνεται ότι το ζήτημα δεν είναι οικονομικό διότι το απαιτούμενό ποσό για την αποπληρωμή της προμήθειας έξι ακόμη ελικοπτέρων είναι μόνο €35 εκατομμύρια ετησίως για περίοδο τεσσάρων ετών. Οι μελέτες που είχαν εκπονηθεί από τη ΔΑ στο πρόσφατο παρελθόν, προέβλεπαν την προμήθεια 12 νέων ελικοπτέρων για την αντικατάσταση των 15 παλαιότερου τύπου (Gazelle και Μι-35P). Ο αριθμός του ιπτάμενου προσωπικού και του προσωπικού υποστήριξης της Διοίκησης Αεροπορίας είχε διαμορφωθεί ανάλογα για την αξιοποίηση όλων των πτητικών μέσων, συμπεριλαμβανομένων και των 15 ελικοπτέρων που έχουν αποσυρθεί ή θα αποσυρθούν σύντομα. Ποιοι είναι οι λόγοι που προκαλούν αυτή τη απαράδεκτη και επιβλαβή διστακτικότητα; Τα χρονικά περιθώρια φαίνεται ότι στενεύουν και το ΥΠΑΜ–ΓΕΕΦ χρειάζεται να λάβουν γενναίες αποφάσεις.
