Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Σε συνέντευξη του επικεφαλής της τουρκικής Προεδρίας Αμυντικής Βιομηχανίας Ισμαήλ Ντεμίρ στις 11 Μαρτίου, επιβεβαιώθηκε ότι το πρόγραμμα Αεροπορικής Πλατφόρμας Ικανότητος Ηλεκτρονικής Υποστηρίξεως & Ηλεκτρονικής Επιθέσεως Εξ Αποστάσεως (HAVASOJ) αντιμετωπίζει καθυστερήσεις. Αιτία είναι η επιβολή εμπάργκο που όπως αφέθηκε να εννοηθεί δεν προέρχεται μόνο από μία χώρα, εταιρεία της οποίας συμμετέχει στο πρόγραμμα. Ο Ντεμίρ ανέφερε ότι “παρά τα εμπόδια στο πρόγραμμα HAVASOJ συνεχίζουμε τις προσπάθειες με τις δικές μας ικανότητες“.
Το πρόγραμμα αφορά προμήθεια 4 επιχειρηματικών αεροσκαφών, τα οποία θα διασκευαστούν σε αεροσκάφη Ηλεκτρονικού Πολέμου, με την εγκατάσταση σε αυτά σχετικών συστημάτων της Aselsan. Ως πλατφόρμα είχε επιλεγεί το Global 6000 της καναδικής Bombardier και στις 15 Μαρτίου 2019 είχαν αφιχθεί στην Τουρκία τα πρώτα 2 αεροσκάφη ενώ τα υπόλοιπα είχε αναφερθεί ότι επρόκειτο να παραδοθούν αργότερα το έτος εκείνο.
Τον Οκτώβριο του 2019 όμως, η κυβέρνηση του Καναδά αποφάσισε την επιβολή εμπάργκο στις εξαγωγές οπλικών συστημάτων στην Τουρκία, εξαιτίας της εισβολής της στην Συρία. Ωστόσο, τον Ιανουάριο του 2020 παραδόθηκε το τελευταίο από τα 4 αεροσκάφη στην Τουρκία, με αριθμό “9869”. Λίγο αργότερα, τον Απρίλιο του 2020, η καναδική κυβέρνηση αποφάσισε μερική χαλάρωση του εμπάργκο, ανακοινώνοντας ότι ενώ αυτό εξακολουθεί να ισχύει, θα εξέταζε πλέον ανά περίπτωση τα σχετικά αιτήματα καναδικών εταιρειών. Τουρκικές πηγές ανέφεραν τότε ότι “τα αεροσκάφη βρίσκονται στην Τουρκία αλλά οι Καναδοί δεν θα παράσχουν την απαιτούμενη εκπαίδευση και μεταφορά τεχνογνωσίας εξαιτίας αυτών των απαγορεύσεων“. Σε αυτό το σημείο, φαίνεται ότι βρίσκεται και σήμερα το πρόγραμμα, όπως αποκάλυψε ο Ντεμίρ.
Τα αεροσκάφη Ηλεκτρονικού Πολέμου του είδους, χάρη στις ισχυρές ηλεκτρονικές παρεμβολές που εκπέμπουν, προορίζονται να “ανοίξουν τον δρόμο” μέσα σε ένα ισχυρό δίκτυο αεράμυνας, για τα αεροσκάφη κρούσεως που θα επιδιώξουν την καταστροφή της αντιαεροπορικής αμύνης. Με ανύπαρκτα εκτενή δίκτυα αντιαεροπορικής αμύνης στις λοιπές συνορεύουσες με αυτήν χώρες, είναι φανερό ότι το πρόγραμμα HAVASOJ εκπονήθηκε από την Τουρκική Αεροπορία για ενδεχομένη αναμέτρηση με την Ελλάδα. Χάρη στον εξοπλισμό τους, τα αεροσκάφη της κατηγορίας εντοπίζουν, αναγνωρίζουν και προσδιορίζουν την θέση των συστημάτων επικοινωνιών και ραντάρ του αντιπάλου ενώ προκαλούν σύγχυση, παραπλάνηση και αδρανοποίησή τους.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε προ δεκαπενταετίας περίπου και τον Δεκέμβριο του 2006 ανακοινώθηκε συνεργασία της τουρκικής Mikes με τον ευρωπαϊκό όμιλο EADS για να προτείνουν τεχνικές επιλογές μεγιστοποιήσεως τυποποιήσεως προς κάλυψη απαιτήσεων αερομεταφερομένου παρεμβολέα εξ αποστάσεως (Stand-off jammer) των Τουρκικής και Γερμανικής Αεροποριών. Στις 30 Μαρτίου 2007 η συμφωνία επικυρώθηκε με απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής Αμυντικής Βιομηχανίας της Τουρκίας, που προέβλεπε αντικατάσταση της απαιτήσεως της Τουρκικής Αεροπορίας για προμήθεια 16+4 ατρακτιδίων παρεμβολών συνοδείας για F-16D. Η γερμανική αντίληψη προέκρινε ως αποδοτικότερη την προμήθεια επιχειρηματικών αεριωθουμένων ως πλατφόρμες συστημάτων ανωτέρων επιδόσεων για τέτοιες αποστολές Ηλεκτρονικού Πολέμου.
Το 2009 το πρόγραμμα HAVASOJ ανατέθηκε στην Aselsan, η οποία στις 15 Μαΐου 2013 κατέθεσε πρόταση αλλά για διαφόρους λόγους υπήρξαν καθυστερήσεις. Στις 9 Αυγούστου 2018, έπειτα από νέες διαπραγματεύσεις, ανατέθηκε στην εταιρεία σύμβαση ύψους 900 εκατ. τουρκικών λιρών και 430 εκατ. $, για την ανάπτυξη και παράδοση ηλεκτρονικού συστήματος παρεμβολών τεχνολογίας AESA. Το σύνολο των συστημάτων αποστολής (επικοινωνίες, παρεμβολείς, ESM) αναφέρεται ως εγχώριας αναπτύξεως και παραγωγής, είναι προφανές όμως ότι βασίζεται σε εξαγορά τεχνογνωσίας και συνανάπτυξη με ξένο οίκο, εξού και το σκέλος της συμβάσεως σε αμερικανικά δολάρια. Η συγκεκριμένη συνεργασία αφορά ξένο οίκο κι ενδεχομένως έχει επηρεασθεί, όπως η συνεργασία με την καναδική Bombardier.
Το χρονοδιάγραμμα του προγράμματος HAVASOJ προέβλεπε παραδόσεις μεταξύ 2023-2025, προφανώς όμως έχει ανατραπεί. Οι εργασίες εγκαταστάσεως των συστημάτων αποστολής μπορεί ενδεχομένως να είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν από τις τουρκικές εταιρείες αλλά εν συνεχεία ακολουθούν οι διαδικασίες των δοκιμών ολοκληρώσεως και πιστοποιήσεως, που είναι αμφίβολο εάν μπορούν να γίνουν δίχως την συνεργασία των Καναδών ή άλλων ξένων συνεργατών.
