Ερωτηματικό παρέμενε επί σειρά ετών το αν η Ουάσιγκτον θα έστελνε σε ευρωπαϊκό έδαφος συστοιχίες του αντιβαλλιστικού συστήματος THAAD του Αμερικανικού Στρατού. Τελικά η ανακοίνωση της επερχόμενης ανάπτυξης του THAAD στη Ρουμανία μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού, στάθηκε αφορμή για να αναδειχθεί ο ενδιάμεσος ρόλος της Τουρκίας αλλά και οι δυνητικοί κίνδυνοι σε ό,τι αφορά την αντιβαλλιστική άμυνα του ΝΑΤΟ.
Όταν ερωτάται κανείς για τον γεωπολιτικό ρόλο της Τουρκίας –ιδίως στην Ελλάδα– οι απόψεις που έρχονται στο νου αφορούν τη γεωγραφική της θέση λόγω της άμεσης εγγύτητας σε Ρωσία, Συρία και Ιράκ. Μιας εγγύτητας που τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχτεί πολλαπλώς εξαιτίας των πολεμικών συγκρούσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη και στις οποίες εκτός των άμεσα εμπλεκομένων πλευρών, θα πρέπει να προστεθούν και οι παρεμβάσεις από μια σειρά χωρών της Δύσης αλλά και του Αραβικού κόσμου και φυσικά της Ρωσίας που δεν χάνει ευκαιρία να περιπλέξει την κατάσταση με την δυναμική παρέμβασή της υπέρ του προέδρου Άσαντ.
Πολύ σημαντική επίσης παράμετρος της γεωπολιτικής σημασίας που έχει η Τουρκία (κυρίως για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ) είναι η άμεση πρόσβαση στην Μαύρη Θάλασσα ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί ως δίαυλος των κεντροασιατικών χωρών με τη Δύση. Επιπλέον η εμπλοκή στρατηγικών συμφερόντων ΗΠΑ και Ευρώπης ως προς τις ενεργειακές διαδρομές, αναπόφευκτα περιλαμβάνει την Άγκυρα στους ευρύτερους σχεδιασμούς, καθιστώντας την ενεργειακό κόμβο με αυξημένη (λόγω μεγέθους) άποψη στη διαμόρφωσή τους. Αυτό είναι κάτι που βλέπουμε πλέον και σε ό,τι αφορά την εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, όπου η Τουρκία επιδιώκει την εξασφάλιση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου τμήματός τους με ταυτόχρονη ευθεία αμφισβήτηση νόμιμων κυριαρχικών δικαιωμάτων Ελλάδος και Κύπρου.
Ο «κρυφός άσσος»
Λίγοι όμως γνωρίζουν έναν ακόμα «κρυφό άσσο» στο μανίκι της Άγκυρας που την καθιστά απαραίτητη στη Δύση και ιδίως στις ΗΠΑ. Πρόκειται για το ρόλο που έχει η χώρα στον υφιστάμενο σχεδιασμό Αντιβαλλιστικής Άμυνας του ΝΑΤΟ, καθώς αποτελεί τμήμα της Ευρωπαϊκής Phased Adaptive Approach (EPAA), που σκοπό έχει την προστασία αμερικανικών στρατευμάτων και συμμαχικών δυνάμεων των ΗΠΑ στην Ευρώπη από πιθανές επιθέσεις με βαλλιστικούς πυραύλους.
Πυρήνας της EPAA είναι το σύστημα Aegis Ashore. Πρόκειται για μια χερσαία έκδοση του ναυτικού ραντάρ ηλεκτρονικής σάρωσης AEGIS που τοποθετείται τυπικά επί αντιτορπιλικών και καταδρομικών του Αμερικανικού Ναυτικού. Το σύστημα αυτό είναι ανεπτυγμένο σήμερα στην περιοχή Deveselu στην Ρουμανία και έχει τεθεί σε επιχειρησιακή ετοιμότητα από το 2016 ενώ ένα ακόμη βρίσκεται υπό ανάπτυξη στην Πολωνία.
Που “κολλάει” η Τουρκία σε όλα αυτά; Πρόκειται λοιπόν για την τρίτη κατά σειρά χώρα που είναι τμήμα του δικτύου EPAA, καθώς φιλοξενεί στο έδαφός της ένα ραντάρ αεράμυνας AN/TPY-2. Αποστολή του η παροχή έγκαιρης προειδοποίησης για τυχόν επερχόμενους βαλλιστικούς πυραύλους που αναμένεται ότι μπορεί να εκτοξευτούν από το Ιράν εναντίον στόχων στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη.
Ποια είναι η σημασία του THAAD;
Το προηγμένο αμερικανικό αντιβαλλιστικό σύστημα THAAD (Terminal High Altitude Area Defense) αναμένεται να «κουμπώσει» σε αυτό το δίκτυο, προκειμένου να ενισχύσει την πυραυλική άμυνα του ΝΑΤΟ απέναντι σε τέτοιου είδους απειλές. Η ένταση με την Ρωσία, επιτάχυνε τις εξελίξεις προς αυτήν την κατεύθυνση.
Ήδη οι σχετικές εισηγήσεις από το Πεντάγωνο είχαν ξεκινήσει την περίοδο αμέσως μετά την εισβολή της Μόσχας στην Κριμαία το 2014 αλλά πλέον η επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών οριστικοποίησε την απόφαση για την ανάπτυξη του THAAD σε ευρωπαϊκό έδαφος. Η ενεργοποίηση του συστήματος συνιστά ενίσχυση της αποτρεπτικής ικανότητας του ΝΑΤΟ έναντι πυραυλικών επιθέσεων από οποιαδήποτε κατεύθυνση (τόσο από Ιράν όσο και από τη Ρωσία) γεγονός που θα οδηγήσει σε περαιτέρω τριβές μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον.
Παράλληλα, το THAAD θα λειτουργήσει ως αξιόπιστη εναλλακτική λύση καθώς το σύστημα AEGIS στην Πολωνία έχει δεχτεί αλλεπάλληλες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των εγκαταστάσεων που φιλοξενούν το επιχειρησιακό σύστημα, με αποτέλεσμα η κήρυξη επιχειρησιακής ετοιμότητας να έχει μετατεθεί για το 2020.
Η μονάδα που θα επιχειρεί με αυτό θα είναι η 69η Ταξιαρχία Αντιαεροπορικής Άμυνας του Αμερικανικού Στρατού (69th Air Defense Artillery Brigade, 32nd Army Air and Missile Defense Command) που έχει έδρα το Fort Hood στο Τέξας των ΗΠΑ.
Σενάρια ολικής ρήξης
Στην περίπτωση λοιπόν που η υφιστάμενη κρίση στις σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ κορυφωθεί εξαιτίας της εμμονής της Άγκυρας στην προμήθεια του αντιαεροπορικού συστήματος S-400 απο τη Ρωσία, αναλυτές τονίζουν ότι είναι πιθανόν να προκληθεί επιπλοκή ακόμη και στην Αντιβαλλιστική Άμυνα του ΝΑΤΟ.
Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί εάν η Άγκυρα σε μια «σπασμωδική» κίνηση αντίδρασης έπειτα από την επιβολή κυρώσεων που αφορούν τόσο την προμήθεια μαχητικών F-35A από τις ΗΠΑ όσο και την ευρύτερη συμμετοχή της στις ΝΑΤΟϊκές δομές, αποφάσιζε να αφαιρέσει την άδεια λειτουργίας του σταθμού ραντάρ AN/TPY-2 που λειτουργεί από το 2012 στο Κιούρετζικ της Μαλάτιας.
Πρόκειται βεβαίως για ένα ακραίο σενάριο αλλά με δεδομένο το ραγδαία επιδεινούμενο κλίμα στις σχέσεις Ουάσιγκτον Άγκυρας, τίποτα δεν θα πρέπει να αποκλείεται ούτε να θεωρείται δεδομένο.
Σημειώνεται ότι μέχρι σήμερα το αντιβαλλιστικό σύστημα THAAD του Αμερικανικού Στρατού έχει αναπτυχθεί μονάχα στην περιοχή του Ειρηνικού (Γκουάμ 2013, Νότια Κορέα 2017) και πιο πρόσφατα της Μέσης Ανατολής (Ισραήλ) με το ενδιαφέρον να συγκεντρώνεται πλέον στην επικείμενη αποστολή του στη Ρουμανία μέχρι το καλοκαίρι, όπως ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Διοίκηση των ΗΠΑ (EUCOM).
Οπωσδήποτε οι σχετικές εξελίξεις αναμένονται με ενδιαφέρον καθώς είναι προφανές ότι Ουάσιγκτον και Άγκυρα θα έχουν να αντιμετωπίσουν μια σειρά ιδιαίτερα σοβαρών επιπλοκών σε περίπτωση που δεν καταφέρουν να βρουν μια συμβιβαστική λύση για το ζήτημα των S-400.
