Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Δημοσιεύθηκε σήμερα στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και από αύριο τίθεται σε ισχύ ο κανονισμός για την θέσπιση της Δράσης Ασφαλείας για την Ευρώπη (SAFE) που ενέκρινε προχθές 27 Μαΐου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Πρόκειται για ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ που θα υποστηρίξει εκείνα τα κράτη μέλη που επιθυμούν να επενδύσουν στην αμυντική βιομηχανική παραγωγή μέσω κοινών προμηθειών , εστιάζοντας σε δυνατότητες προτεραιότητας.
Μέσω του SAFE, η ΕΕ θα παράσχει μέχρι και 150 δισ. €, τα οποία θα εκταμιευθούν στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη κατόπιν αιτήματός τους και βάσει εθνικών σχεδίων. Οι εκταμιεύσεις θα λάβουν τη μορφή μακροπρόθεσμων δανείων σε ανταγωνιστικές τιμές, τα οποία θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη μέλη. Η περίοδος αποπληρωμής των δανείων θα είναι μέχρι 45 έτη το μέγιστο.
Ο μηχανισμός SAFE είναι ανοικτός σε συνεργασίες με τρίτες χώρες, όπως η Ουκρανία και οι χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου και Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (Ελβετία, Νορβηγία, Ισλανδία, Λιχτενστάιν) που θα μπορούν να προβαίνουν σε από κοινού προμήθειες αλλά και να γίνονται αγορές από τις βιομηχανίες τους. Σε κοινές προμήθειες θα μπορούν να λάβουν μέρος οι υπό ένταξη χώρες (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Σερβία και Σκόπια), οι χώρες με καθεστώς υποψήφιας (Γεωργία, Ουκρανία, Μολδαβία) πιθανώς υποψήφιας, όπως και χώρες με τις οποίες έχουν υπογραφεί συμφωνίες Συνεργασίας Ασφάλειας & Άμυνας (Ηνωμένο Βασίλειο).
Για να διασφαλιστούν οικονομίες κλίμακας και διαλειτουργικότητα, αλλά και για να μειωθεί ο πιθανός κατακερματισμός της Ευρωπαϊκής Τεχνολογικής & Βιομηχανικής Βάσης στον τομέα της Άμυνας (EDTIB) τα δικαιούχα κράτη μέλη θα πρέπει, καταρχήν, να διενεργούν κοινές προμήθειες στις οποίες θα συμμετέχουν τουλάχιστον δύο συμμετέχουσες χώρες, ώστε να είναι επιλέξιμα για τα δάνεια. Ωστόσο, λόγω της τρέχουσας γεωπολιτικής συγκυρίας και των επειγουσών αναγκών, το SAFE θα επιτρέψει και τις προμήθειες που αφορούν μόνο ένα κράτος μέλος, για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Συγκεκριμένα, προμήθειες ενός κράτους θα μπορούν να στηρίζονται όταν έχει υπογραφεί σύμβαση το αργότερο 12 μήνες μετά την έναρξη ισχύος του παρόντος κανονισμού, υπό τον όρο ότι το συγκεκριμένο κράτος μέλος θα μεριμνήσει ώστε να επεκταθεί η σύμβαση με αναθέσεις και από άλλα κράτη μέλη ή χώρες που καλύπτονται από τον κανονισμό της SAFE.
Oι επιλέξιμες δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται μέσω του μηχανισμού SAFE θα αφορούν τον πρώτο κατάλογο τομέων προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 6 Μαρτίου, χωρισμένων σε δύο κατηγορίες αμυντικών προϊόντων:
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 1
- πυρομαχικά και πύραυλοι.
- συστήματα πυροβολικού συμπεριλαμβανομένων δυνατοτήτων κρούσεως ακριβείας σε βάθος.
- δυνατότητες χερσαίας μάχης και συστήματα υποστηρίξεώς τους, συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού στρατιωτών και των όπλων πεζικού.
- προστασία κρίσιμων υποδομών.
- κυβερνοπόλεμος.
- στρατιωτική κινητικότητα, συμπεριλαμβανομένης της αντικινητικότητας.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 2
- συστήματα αντιαεροπορικής και πυραυλικής άμυνας.
- θαλάσσιες δυνατότητες, επιφανείας και υποβρύχιες.
- συστήματα δρόνων και αντιδρόνων.
- στρατηγικά μέσα, όπως ενδεικτικώς στρατηγικών αερομεταφορών, εναέριος ανεφοδιασμός καυσίμου και συστήματα C4ISTAR καθώς και τα διαστημικά μέσα και υπηρεσίες.
- προστασία διαστημικών μέσων.
- τεχνητή νοημοσύνη.
- ηλεκτρονικός πόλεμος.
Τα αμυντικά προϊόντα που ανήκουν στην κατηγορία 2 θα υπόκεινται σε αυστηρότερους όρους επιλεξιμότητας, απαιτώντας από τους ανάδοχους να έχουν την ικανότητα να αποφασίζουν για τον ορισμό, την προσαρμογή και την εξέλιξη του σχεδιασμού του αμυντικού προϊόντος που προμηθεύονται.
Και για τις δύο κατηγορίες προϊόντων, οι συμβάσεις προμηθειών θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι το κόστος των εξαρτημάτων που προέρχονται εκτός ΕΕ και κρατών που καλύπτει ο κανονισμός της SAFE δεν υπερβαίνει το 35% του εκτιμώμενου κόστους των εξαρτημάτων του τελικού προϊόντος.
Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να ενισχύσει και να εμβαθύνει περαιτέρω τη διατλαντική συνεργασία και δέσμευση στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας, καθώς και τη συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ. Στο πλαίσιο αυτό, το SAFE θα επιδιώξει να ενισχύσει τη διαλειτουργικότητα, να συνεχίσει τη βιομηχανική συνεργασία και να διασφαλίσει την αμοιβαία πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής με αξιόπιστους εταίρους.
Με βάση τον ΜΠΑΕ 2025-2036 και όσων έχουν γίνει γνωστά μέχρι τώρα, βάσει των κριτηρίων των κατηγοριών αμυντικών προϊόντων που προβλέπει ο μηχανισμός SAFE και των προσφερόμενων επιλογών από χώρες της ΕΕ, μπορούμε να πούμε ότι προϋποθέσεις εκμεταλλεύσεως του συγκεκριμένου πλαισίου για ανάθεση κοινών συμβάσεων της Αθήνας με κάποιο κράτος μέλος της ΕΕ, υπάρχουν στα παρακάτω προγράμματα:
- πυραυλικά συστήματα εδάφους – αέρος.
- πυραυλικά συστήματα με αντιβαλλιστική δυνατότητα.
- συστήματα εναντίον δρόνων – ανεπάνδρωτων συστημάτων.
- συστήματα αντιπλοϊκής προστασίας.
- συστήματα ανθυποβρυχιακής προστασίας.
- σύστημα γεωστατικού δορυφόρου στρατιωτικών προδιαγραφών.
- συστήματα διεξαγωγής Κυβερνοπολέμου.
- συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου.
- συστήματα Διοίκησης & Ελέγχου.
- συστήματα κρυπτογραφημένων συστημάτων επικοινωνιών.
- συστήματα κρυπτογραφημένων δορυφορικών επικοινωνιών.
- υλικά σύγχρονου μαχητή.
- οπλισμός πεζικού.
- στρατιωτικά οχήματα.
- πυρομαχικά.
Στο ερώτημα, κατά πόσο θα εκμεταλλευθεί η Αθήνα το ευμενές πλαίσιο του μηχανισμού SAFE, μπορούν να επισημανθούν τα παρακάτω, που δημιουργούν αρνητικές συνθήκες:
- Σε αριθμό προγραμμάτων του ΜΠΑΕ 2025-2036 που μπορούν να συσχετισθούν με τον SAFE, υπάρχουν ισχυρές υποψηφιότητες ισραηλινών προϊόντων, παρά την ύπαρξη ευρωπαϊκών αντιστοίχων.
- Ένα κράτος μέλος της ΕΕ με το οποίο όχι μόνο μπορούν αλλά και επιβάλλεται να γίνονται κοινές προμήθειες, είναι η Κυπριακή Δημοκρατία. Εν τούτοις, σε κάποια σημαντικά και μεγάλης αξίας προγράμματα η Λευκωσία έχει προηγηθεί, αναθέτοντας συμβάσεις σε ισραηλινές εταιρείες, οπότε περιορίζονται αυτομάτως οι μεγάλες ευκαιρίες για από κοινού αναθέσεις συμβάσεων.
- Με επιλογές Μαξίμου και ΥΠΕΘΑ, λόγω ισχυρών προσωπικών – επιχειρηματικών συμφερόντων και διαφθοράς, έχουν αφεθεί σε χαμηλή προτεραιότητα προγράμματα που αφορούν βαρύ χερσαίο υλικό. Τοιουτοτρόπως, παρά τις αυξανόμενες συμφωνίες προμηθειών τέτοιου υλικού διεθνώς, όπου υπάρχουν σοβαρές ευρωπαϊκές προτάσεις, δεν προβλέπονται σχετικές δαπάνες από την Ελλάδα.
- Λόγω όλων των παραπάνω, είναι μειωμένες οι πιθανότητες δρομολογήσεως μεγάλων εξοπλιστικών προγραμμάτων μέσω SAFE, στα οποία θα μπορούσαν να επιτευχθούν σοβαρές συμφωνίες βιομηχανικής συνεργασίας με ελληνικές εταιρείες, για μείζον υλικό.
Εκσυγχρονισμός F-16 Block 50 ή καλύτερα περισσότερα F-35 τώρα;
