Στο πλαίσιο της Συνόδου Άμυνας της Πράγας 2024 που οργανώθηκε από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS), ο Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Δημήτριος Χούπης απηύθυνε την παρακάτω ομιλία στην ενότητα “Επανεξετάζοντας τις Ευρωπαϊκές απαιτήσεις και ικανότητες Άμυνας” (“Rethinking European Defence Requirements and Capacity):
Καλημέρα, αξιότιμοι προσκεκλημένοι, κυρίες και κύριοι,
Καταρχάς, θα ήθελα να ευχαριστήσω το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS) για την πρόσκληση να συμμετέχω στην Σύνοδο Άμυνας της Πράγας 2024. Είναι τιμή και προνόμιο να συμμετέχω σε αυτή την εκδήλωση και να βρίσκομαι ανάμεσα σε καταξιωμένους κυβερνητικούς ηγέτες, αξιωματούχους άμυνας, ανώτερους εκπροσώπους του κλάδου και αναλυτές, για να συμβάλω σε συζητήσεις υψηλού επιπέδου επί θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος.
Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω δηλώνοντας ότι η Γεωγραφία παράγει Ιστορία. Πρόκειται για μια φράση, η οποία –ανά τους αιώνες– απεικονίζει με ακρίβεια μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Όσον αφορά το γεωστρατηγικό περιβάλλον της Ευρώπης, και με φόντο την κραυγαλέα ρωσική επιθετικότητα στην Ανατολή και την αναταραχή στον Νότο (δηλαδή την Μέση Ανατολή) έχει καταστεί περισσότερο από προφανές ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να προσπαθήσουν να τα καταφέρουν καλύτερα στους τομείς της ασφάλειας και της άμυνας, ώστε να γεφυρωθούν όλα τα εντοπισμένα κενά, ειδικά στον επιχειρησιακό τομέα.
Σε έναν επόμενο και πιο εκτεταμένο κύκλο αξιολόγησης, θα μπορούσαμε κάλλιστα να υποθέσουμε ότι, ενώ επηρεαζόμαστε από μυστικές, υβριδικές και –σε μεγάλο βαθμό– ασύμμετρες απειλές εντός της ηπείρου μας, βρισκόμαστε σήμερα αντιμέτωποι με ένα τόξο αστάθειας, το οποίο καλύπτει όλη την ανατολική περιφέρεια της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Σε αυτό το σημείο, και όσον αφορά την αξιολόγηση των απειλών, θα ήθελα να τονίσω ότι, ενώ η Ρωσία ήταν η κύρια απειλή για τη Συμμαχία, στην πραγματικότητα κάναμε τα στραβά μάτια, παρόλο που είχαμε απτές αποδείξεις στην Γεωργία, στην Κριμαία, και σε άλλες χώρες, μέσω των παγωμένων συγκρούσεων, ότι επρόκειτο να έλθει η επόμενη – δηλαδή η Ουκρανία. Μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα και μια επακόλουθη ανάλυση, το γεωστρατηγικό δίλημμα που τίθεται ξεκάθαρα είναι, ποιος θα είναι ο επόμενος που θα επηρεαστεί από αυτή την ορατή, διαρκή και αναθεωρητική απειλή;
Σε συνέχεια της προαναφερθείσας εισαγωγικής γεωπολιτικής ανάλυσης και σε σχέση με το Σύστημα Αμυντικού Σχεδιασμού, Προγραμματισμού και Προϋπολογισμού της Ευρώπης ως προς το τι πρέπει να κάνουμε και ποια είναι η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας σε μια σκληρή πραγματικότητα, με την οποία όλοι σας σε αυτή την αίθουσα είστε εξοικειωμένοι: η μόνη και μονόδρομη αλληλουχία του Αμυντικού Σχεδιασμού πηγάζει αρχικά από τις απειλές κι εν συνεχεία οδηγεί στην επιχειρησιακή απαίτηση ή αλλιώς στο επιχειρησιακό πρόβλημα, προκειμένου –με βάση τα προαναφερθέντα– να προχωρήσουμε προς την καθιέρωση ικανοτήτων και στη συνέχεια να προχωρήσουμε στην διαδικασία στελέχωσης ή στρατολόγησης ώστε να πετύχουμε μια πολλαπλή, συγκριτική μαχητική ισχύ έναντι των προαναφερθέντων απειλών. Και αποτελεί πραγματικότητα ότι χάσαμε συστηματικά αυτή την αλληλουχία και η σύρραξη στην Ουκρανία δείχνει ότι αυτή η σειρά είναι ο μόνος τρόπος για την νίκη.
Η τεχνολογία βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκοσμίου ανταγωνισμού και, κατά συνέπεια, χρησιμοποιείται για να παρέχει ένα αποφασιστικό πλεονέκτημα. Αυτή είναι μια ατέρμονη επιδίωξη. Η τεχνολογία είναι ο κρίσιμος παράγοντας για την διαχείριση του απρόβλεπτου.
Οι καινοτόμες λύσεις σχετίζονται με τον κύκλο της καινοτομίας, που σημαίνει ότι ο ρυθμός με βάση τον οποίο αναπτύσσονται και εφαρμόζονται νέες στρατηγικές ή τακτικές τεχνολογίας, διερευνά και χρησιμοποιεί όλες τις πτυχές των πόρων που μπορεί να είναι εξωτερικές στο παραδοσιακό αμυντικό οικοσύστημα.
Πώς να το διαχειριστούμε
Η χρηματοδότηση επιχειρηματικών συμμετοχών ή οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) θα αποτελέσουν μέρος της πρωτοβουλίας για “ομαλοποίηση” των επενδύσεων. Από αυτή την άποψη, οι νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) είναι ένα κρίσιμο και ανταποκρινόμενο εργαλείο αλλά όταν αναφερόμαστε σε επιχειρησιακό σχεδιασμό, πρέπει να μπορούμε να τις εμπιστευτούμε. Η ίδρυση του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ), στο πλαίσιο της νέας Ατζέντας 2030, όπως ορίζει το νέο νομοθετικό πλαίσιο, προβλέπει τα εξής:
– προώθηση και ενσωμάτωση της νέας τεχνολογίας προς ενίσχυση της επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας.
– θεσμοθέτηση της εγχώριας καινοτομίας, η οποία παραμένει πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί.
– παραμονή στην κορυφή των εξελισσόμενων διλημμάτων ασφαλείας.
– επανεξέταση των ευρωπαϊκών αμυντικών απαιτήσεων και ικανότητας.
– ανάπτυξη παραγωγικής ικανότητας και ενίσχυση της παραγωγής ως Ένωσης.
– αποκλεισμό εκείνων των προμηθευτών που ενεργούν κατά τρόπο αντίθετο προς τα συμφέροντα της ΕΕ και δεν είναι έμπιστοι εταίροι, και τέλος
– κοινή χρήση τεχνολογίας.
Οι αποφάσεις και οι επενδύσεις που κάνουμε σήμερα, θα διαμορφώσουν την ικανότητά μας να είμαστε ανθεκτικοί στο μέλλον. Τα ευρωπαϊκά κράτη εξακολουθούν να εξαρτώνται από τις ΗΠΑ σε ορισμένες σημαντικές πτυχές και αυτό είναι ένα πρόβλημα, το οποίο είναι ότι παραμένουν εξαρτημένα σε ορισμένες συγκεκριμένες κατηγορίες, έχοντας ως άμεσο αποτέλεσμα την τεχνολογική εξάρτηση και την μεταφορά τεχνογνωσίας, επηρεάζοντας επίσης τον κύκλο ζωής και την διαδικασία Εν Συνεχεία Υποστήριξης (FOS).
Η Ελλάδα στην European Sky Shield και η δυναμική του IRIS-T SL
ΠΡΟΧΩΡΩΝΤΑΣ ΕΜΠΡΟΣ
Σε μια εποχή όπου οι νεοφυείς επιχειρήσεις προσφέρουν ένα τεχνολογικό πλεονέκτημα, διαδραματίζουν επίσης κρίσιμο ρόλο στην μεταρρύθμιση της ικανότητας παραγωγής και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας της Ευρώπης, ιδίως όταν αξιοποιούν τις δυνατότητες διττής χρήσης και την στρατιωτική κινητικότητα. Ωστόσο, είναι απαραίτητος ο αποκλεισμός των προμηθευτών που ενεργούν αντίθετα με τα συμφέροντα της ΕΕ και κρίνονται αναξιόπιστοι, προκειμένου να διατηρηθεί ένα αξιόπιστο αμυντικό οικοσύστημα. Είναι απαραίτητη μια ολοκληρωμένη προσέγγιση 360 μοιρών για να κατανοήσουν τα έθνη ότι μια ισχυρή συμμαχία μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις προκλήσεις που έχουν. Ενώ τα σχέδιά μας μπορεί να λαμβάνουν υπόψη την αποτροπή, είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι η αποτελεσματική άμυνα και αποτροπή απαιτούν κατάλληλη σχεδίαση, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις σωστές ικανότητες, πράγμα που σημαίνει συχνά ότι πρέπει να είμαστε αποφασισμένοι να δαπανήσουμε περισσότερα. Η οικοδόμηση ενός υπερατλαντικού αμυντικού οικοσυστήματος εστιασμένου στην τεχνολογία και την καινοτομία πρέπει να αποδίδει προτεραιότητα στην διαφάνεια και την διαλειτουργικότητα ενώ παράλληλα θα δημιουργεί σαφή βιομηχανικά τείχη προστασίας και κανόνες εμπιστοσύνης.
Επιπλέον, είναι προφανές ότι χρειαζόμαστε αρκετές δυνάμεις για την αναγέννηση δυνάμεων (regenerate troops) ώστε να μπορούν να πολεμήσουν μετά από απώλειες μάχης (combat attrition). Σε ΕΕ και ΝΑΤΟ, αρκετές ένοπλες δυνάμεις προσπαθούν να επιτύχουν τους τρέχοντες στόχους στρατολόγησης που έχουν. Τα δημογραφικά στοιχεία και άλλοι πολιτιστικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες, έχουν αντίκτυπο στην κοινωνία, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν εθελοντές για στρατιωτική σταδιοδρομία. Η θητεία είναι ένας τρόπος όχι μόνο για να δημιουργηθεί μάζα αλλά και για να δημιουργηθεί μια δεξαμενή πιθανών εθελοντών για υπηρεσία. Οι πρώην στρατεύσιμοι πρέπει να διατηρούν τις στρατιωτικές δεξιότητες ή τις δεξιότητες ασφαλείας μετά την απόλυσή τους και ο συνδυασμός με τις στρατιωτικές ασκήσεις των ενεργών δυνάμεων, αποτελεί ένα σημαντικό μέτρο για να διατηρούν τις δεξιότητες και να προσφέρουν ανθεκτικότητα στο έθνος. Οι τακτικές ασκήσεις και η ανταλλαγή πληροφοριών είναι ζωτικής σημασίας για την αξιολόγηση των σχεδίων, των σχεδιαστών εκπαίδευσης και για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και της αυτοπεποίθησης μεταξύ των διαφόρων ενδιαφερομένων. Οι δυνάμεις Εφεδρείας πρέπει να εξοπλιστούν, να χρηματοδοτηθούν και να εκπαιδευτούν, συμπεριλαμβανομένου ότι οι πρώην στρατεύσιμοι πρέπει να δοκιμάζονται σε καιρό ειρήνης σε ένα συχνό και ρεαλιστικό σενάριο ασκήσεων.
Υπάρχουν πυλώνες πρωτοβουλιών σε αυτό το νέο αμυντικό οικοσύστημα της ΕΕ:
α. Ενέργειες βάσει της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής Στρατηγικής (EDIS).
β. Καθεστώς ασφάλειας εφοδιασμού.
γ. Δομή του Εξοπλιστικού Προγράμματος της ΕΕ (SEAP).
δ. Οικονομική υποστήριξη στην Αμυντική Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση της ΕΕ (EDTIB).
ε. Οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία.
στ. Κίνητρα για παραγωγικές επενδύσεις.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΤΗΣ ΕΕ
Αξιότιμοι συμμετέχοντες,
Καθώς συγκεντρωνόμαστε εδώ για να συζητήσουμε το μέλλον του αμυντικού σχεδιασμού και των επενδύσεων εντός της ΕΕ, είναι σημαντικό να σκεφτούμε πού βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή και πού πρέπει να πάμε. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναδείξει μια σειρά προκλήσεων που οδήγησαν σε κριτική εξέταση της προσέγγισής μας στην άμυνα. Ιστορικά, έχουμε βρεθεί ενώπιον σημαντικά υποβαθμισμένων επενδύσεων στις αμυντικές μας ικανότητες ενώ η εστίασή μας επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στις εκστρατευτικές αποστολές. Ωστόσο, οι γεωπολιτικές πραγματικότητες της σημερινής γειτονιάς μας απαιτούν μια αλλαγή παραδείγματος – μια μετάβαση από τις δεσμεύσεις σε μακρινά μέρη προς την ενίσχυση της συλλογικής στάσης στην άμυνα εγγύτερα στην πατρίδα μας.
Υπό το φως των πρόσφατων γεγονότων, βλέπουμε μια αξιοσημείωτη αύξηση των αμυντικών δαπανών στα κράτη μέλη. Αυτή η ανοδική τάση σηματοδοτεί την αναγνώριση της επείγουσας ανάγκης να διορθωθούν οι προηγούμενες ανεπάρκειες και να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε αυτή την στιγμή στο περιβάλλον ασφαλείας μας. Οι προβλεπόμενες αυξήσεις στις δαπάνες και τις επενδύσεις είναι ενθαρρυντικές. Ωστόσο, είναι πρωταρχικής σημασίας να διασφαλίσουμε ότι οι πόροι αυτοί κατανέμονται αποτελεσματικά ώστε να καλύψουμε τα υφιστάμενα κενά στην έρευνα και την ανάπτυξη ενώ ταυτόχρονα ενισχύουμε τις συλλογικές μας επιχειρησιακές ικανότητες.
Καθώς προχωράμε εμπρός, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η αποτελεσματική συνεργασία θα είναι το θεμέλιο της αμυντικής μας στρατηγικής. Πρέπει να ευθυγραμμίσουμε τις εθνικές μας προτεραιότητες με τους κοινούς στόχους της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, προωθώντας μια ενιαία προσέγγιση για την δημιουργία ικανοτήτων. Αυτές οι βελτιώσεις δεν αφορούν μόνο αριθμούς· αφορούν την διασφάλιση ότι είμαστε προετοιμασμένοι για την πολυπλοκότητα του σύγχρονου πολέμου και σε θέση να ανταποκριθούμε σε μεγάλο αριθμό απειλών.
Η επιχειρησιακή ετοιμότητα πρέπει επίσης να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των συζητήσεών μας. Πρέπει να επενδύσουμε σε ικανότητες στρατηγικών μεταφορών και σε ασφαλή συστήματα επικοινωνιών, διασφαλίζοντας εύρωστη δορυφορική επίγεια παρατήρηση και ανταλλαγή πληροφοριών. Αυτές οι επιχειρησιακές ικανότητες πηγάζουν από την Ανάλυση Αμυντικών Επενδυτικών Κενών και πρέπει να οικοδομηθούν στην βάση των εμπειριών του παρελθόντος μας. Χρειάζεται να επενδύσουμε σε μια πιο δαπανηρή στρατηγική αποτροπής και πιο δαπανηρά σχέδια προκειμένου να έχουμε επιτυχημένες διαδικασίες αμυντικού σχεδιασμού που προσφέρουν την νίκη.
Συμπερασματικώς, το μέλλον του αμυντικού σχεδιασμού και των επενδύσεών μας δεν έγκειται απλώς στην αύξηση των προϋπολογισμών μας αλλά μάλλον στην ενίσχυση της στρατηγικής συνεργασίας και στην ευθυγράμμιση των προσπαθειών μας προς μια συνολική και αποτελεσματική αμυντική στάση. Πιστεύω ακράδαντα ότι οι αμυντικές δυνατότητες της ΕΕ μειώνονται λόγω πολιτικών αποφάσεων των κυβερνήσεων και οι ίδιες οι κυβερνήσεις πρέπει να ανακαλύψουν ότι η ήπειρός μας χρειάζεται γενναίες και επείγουσες αποφάσεις για την ανοικοδόμηση της τιμημένης ιστορίας της Ευρώπης από την άποψη του αμυντικού οικοσυστήματος. Πρέπει οπωσδήποτε να παραμείνουμε μπροστά από τα εξελισσόμενα διλήμματα ασφαλείας, γιατί η ελπίδα δεν είναι στρατηγική· και σε τελική ανάλυση η Ιστορία πάντα τιμά τους νικητές.
Η Ελλάδα στην European Sky Shield και η δυναμική του IRIS-T SL
