Από Κυριάκος Παλουλιάν
Στην διάρκεια της DEFEA 2023, στο περίπτερο της Lockheed Martin, μας περίμεναν τα γνωστά φιλόξενα πρόσωπα για μία σύντομη ευκαιρία εικονικής πτήσης με τον εξοιμειωτή του μαχητικού F-35. Οι διαδικασίες για την σύναψη σύμβασης προμήθειας του αεροσκάφους προχωρούν κανονικά, οπότε για δεύτερη φορά είχαμε την ευκαιρία να πάρουμε μια γεύση για το περιβάλλον στο πιλοτήριο του μαχητικού 5ης γενιάς.
¨Ηταν αναπόφευκτο.
Όπως λέει και ο τίτλος του αεροπορικού βιβλίου που έγραψε ο Αμερικανός Ernest K Gann, «η Μοίρα είναι ο κυνηγός» (Fate is the hunter). Η πρόοδος της τεχνολογίας, θα μας έπιανε όλους αργά ή γρήγορα. Είχε προηγηθεί μια 20λεπτη εξοικείωση σε προηγούμενη έκθεση, με το F-35. Αλλά αυτήν την φορά, ο εξομοιωτής της Lockheed Martin είχε και μια χειρίστρια προερχόμενη από το Αμερικανικό Ναυτικό, με το κωδικό όνομα “Paddles”.
Η “Paddles” πέταγε στο USN με F/Α-18E/F Super Hornet, προερχόμενη από αεροπορική οικογένεια. Ο πατέρας ήταν ιπτάμενος σε A-7 Corsair ενώ ο αδερφός της πετάει σήμερα το F-35. Η ίδια, παρότι εργάζεται στο πρόγραμμα F-35 της Lockheed Martin, υπάγεται ως ιπτάμενη στις τάξεις της Εφεδρείας του Ναυτικού (Naval Reserve). Καμμία σύγκριση με την ελληνική κατάσταση.
Παρότι ζητήσαμε να πετάξουμε ένα σενάριο εναντίον φίλιων συμμαχικών αεροπορίων, που είναι πιο δύσκολος αντίπαλος, η “Paddles” μας ξενάγησε σε όποια μυστικά μπορούσε να μας δείξει ο εξομοιωτής του F-35. Η απογείωση έγινε από τον δίαδρομο 03 της αεροπορικής βάσης Νέλλις στην Νεβάδα. Κάπου στα 130-135 Knots έκανα Rotate και έφερα το Landing Gear σε θέση UP. Με πορεία βόρεια προς την περιοχή ασκήσεων R2508, ζητήσαμε μια κλασική αερομαχία με χρήση Guns.
Αντίπαλος ήταν ένα μοναχικό ΜiG-29 της εχθρικής μονάδας (4477 Red Eagles). Η όλη διακοπτολογία βρίσκεται αποκλειστικά πάνω στην μανέτα και στο side-stick (HOTAS) ενώ όλες οι λειτουργίες οθονών μπορούν να γίνουν διά αφής (touch screen) στις οθόνες δίχως soft pad buttons. Ενώ φαινόταν εύκολο στην φάση του Βeam Ιntercept, τo ΜiG-29 αντέδρασε ξαφνικά στο Merge. Εισερχόμενος σε ενάερια μάχη, τραβώνας το χειριστήριο δεξιά και πίσω ώστε να βρεθούμε σε ευνοϊκή θεση “Ώρας 6” για βολή με πυροβόλο, το g-μέτρο έδειξε +8g, αποκαλύπτοντας τα δομικά όρια της κατασκευής (+9g για F-35Α, +7g για Β, +7,5g για C) εφόσον είναι τεχνολογίας Fly-by-Wire και παρεμβαίνει ο υπολογιστής πτήσης. Όπως στο HUD του F-16, η συμβολολογία Guns Funnel απεικονίζει το που θα πέσουν τα βλήματα του πυροβόλου, αναλόγως της δυναμικής κατάστασης του αεροπλάνου υπό την επίδραση των φορτίσεων g. Ακολούθησε ένα τετράγωνο ως απεικόνιση στο HUD, εντός του οποίου έπρεπε να τεθεί ο στόχος και μετά από 2-3 σύντομες ριπές είδαμε το MiG-29 να αφήνει καπνό και κατέπεσε.
Η “Paddles” συνέχισε την “ξενάγηση” στις δυνατότητες του F-35, προτρέποντάς μας να δοκιμάσουμε χαμηλή πτήση στα φαράγγια του πεδίου ασκήσεων της Νέλλις. Με ταχύτητα περίπου 400-450 Knots, μας πίεζε για όλο και πιο χαμηλή πτήση σε αυτό το επικίνδυνο ανάγλυφο, με σκοπό να μας κάνει να βάλουμε κατά λάθος το Flight Path Marker στο HUD (συμβολολογία του ίχνους πτήσης) χαμηλότερα από τις κορυφογραμμές. Όταν είδε ότι δεν υπήρχε περίπτωση, μας είπε, «κάνε το να δεις τι συμβαίνει». Οπότε έβαλα σκοπίμως χέρι μπροστά (Pitch Down) προς ένα ύψωμα. Σε αυτή την φάση, ο υπολογισής πτήσης προέβαλε δύο οριζόντια V (συμβολολογία στο HUD) τα οποία σχήματιζαν ένα Χ, δίνονας με αυτό τον τρόπο οπτικά cues στον χειριστή προς αποφυγή του ορεινού όγκου, ώστε να διορθώσει. Εάν ο πιλότος δεν διόρθωνε έγκαιρα (παρενέβαινε μάλλον ο auto-pilot) και το αεροπλάνο έκανε Pitch Up ανεβάζοντας το ρυγχος ώστε να αποφευχθεί η συντριβή βάσει του Automated Ground Collision Avoidance System (Αυτόματο Συστημα Αποφυγής Συγκρουσης με το Έδαφος). Προφανώς κάτι τέτοιο θα είναι εφικτό και σε νυχτερινή πτήση ή μπορεί να γίνεται και σε συνθήκες ΠΔΟ. Η φιλοσοφία προέρχεται από πάντρεμα του Enhanced Ground Proximity Warning System που συναντάμαι στην πολιτική αεροπορία, με την χρήση του GCAS που υπάρχει στο F-16 Βlock70 Viper.
RTB
Για επιστροφή στην βάση ζητήσαμε προσνήωση σε αεροπλανοφόρο.
Σε αυτή την διαμόρφωση (F-35C) υπάρχει άγκιστρο ανάσχεσης για χρήση στο κατάστρωμα αεροπλανοφόρου. Η “Paddles” μας παρότρυνε να διατηρήσουμε μια ταχυτήτα κοντά στους 140 Knots, φέρνοντας το συστημα κάτω και ασφαλισμένο και έτσι κατέβασα το hook με ένα κόμβιο επάνω και αριστερά στον πίνακα οθονών, πλησίον του μοχλού Σ/Π. Όλα αυτά απεικονίζονται στην οθόνη MFD, για επιβεβαίωση θέσης επιφανειών.
Στην τελική φάση και εκτελώντας πολύ μικρές διορθώσεις, έκανα Line Up φέρνοντας το αεροπλάνο ευθυγραμμισμένο με την κεκλιμένη διαγώνια διαγράμμιση του καταστρώματος αεροπλανοφόρου για προσνήώση. Η υποβοήθηση στο HUD έδινε μια ένδειξη για καθόδο υπό γωνία 3 μοιρών, οπότε ακολοθώντας και έχοντας το Flight Path Marker εντός του, η προσνήωση σε αεροπλανοφόρο γίνεται εφικτή ακόμα και σε συνθήκες χαμηλής ορατότητας.
Μετά την κλήση “Jedi ¾ of a mile call the ball”, με την βοήθεια και τις οδηγίες της “Paddles” φυσικά, με ματιές στην ταχυτήτα και Meatball, επιτευχθηκε καλό Line Up και πιάσαμε με περίπου 135 Knots στο Nο.2 συρματόσχοινο ανάσχεσης. Λάβαμε τα εύσημα, “OK Pass”!
Στην συνέχεια ζητήσα μια κάθετη προσνήωση όποτε και η “Paddles” άλλαξε τον εξομοιωτή σε διαμόρφωση (F-35Β).
Σε αυτή την φάση προσέγγισης σε ελικοπτεροφόρο, μπορούσε και άλλαζε η γωνία ακροφυσίου στην φάση της καθόδου. Απαιτούσε φοβερή προσοχή καθώς με το χειριστήριο πάνω-κάτω μπορούσε να συνεχιστεί η συμβατική προσέγγιση και κάθοδος προς το deck ενώ για διορθώσεις δεξιά-αριστερά απαιτούντο μόνο ποδωστήρια και όχι χειριστήριο. Όταν βρεθήκαμε άνωθεν του deck, χρησιμοποίησαμε άλλο ένα κόμβιο τύπου rocker switch πάνω στην μανέτα, το οποίο προς τα άνω επιβράδυνε η ταχύτητα και προς τα κάτω επιτάχυνε η κάθετη κίνηση, οπότε και πετυχαίναμε έλεγχο ως προς την αιώρηση άνωθεν του deck και προσνήωση.
Μια από τις οθόνες MFD (η δεξιά) παίρνοντας εικόνα κάμερας από το εξωτερικό περιβάλλον, έδινε εικόνα όσον αφορά την θέση του F-35 ως προς το deck. Με αυτό τον τρόπο υποβοηθά ακόμα περισσότερο τον ιπτάμενο κατά την αιώρηση-προσνήωση. Ομολογώ ότι ήταν πολύ πιο εύκολο αλλά και πάλι απαιτείται υπερβολική προσοχή, σε σύγκριση με τον εξομοιωτή του Sea Harrier F/Α.2, στον οποίο είχα συμπληρώσει μία ώρα το 2005, πριν την απόσυρσή τους από την Fleet Air Arm!
Debrief
Η εμπειρία μηδενισμού της ταχυτήτας άνωθεν του deck ήταν αρκετά καλή και εκτιμώ ότι κάτι αντίστοιχο θα δύναται να επιτευχθεί σε ελικοδρόμια ή μικρού μήκους διαδρόμους απο-προσγείωσης του αρχιπελάγους. Αυτό θα προσέδιδε αυξημένη τακτική ευελιξία σε αποστολές κρούσεως στόχων επιφανείας στο Αιγαίο (αλλά και στο Ιόνιο Πέλαγος) και διασπορά αεροπορικών δυνάμεων.
Η σμίξη τεχνολογίας (Man-Machine interface) και η παροχή άφθονων πληροφοριών στον αεροπόρο, δημιουργεί μια ψευδαίσθηση “Star Wars”, με τις έγχρωμες οθόνες MFD σε full glass cockpit. Νομίζει ο ιπτάμενος ότι γνωρίζει και διαθέτει πλήρη τακτική εικόνα πέραν του ορίζοντα, αλλά αυτό προϋποθέτει την συνεργασία με άλλους φορείς όπως το ΑΣΕΠΕ και άλλες πλατφόρμες που μπορούν να διασυνδέονται με ζεύξη Link-16. Σε τακτικό επίπεδο, η χρησιμοποίηση του F-35 πιθανόν να φέρει απόλυτο αιφνιδιασμό σε εχθρική αεράμυνα και κορεσμό σε θέσεις ΑΑΑ.
Συνοψίζοντας, αναφέρω την κουβέντα ενός αναχαιτιστή της 330 Μοίρας “Κεραυνός”, όταν ήταν παρών στην πρώτη διαβαθμισμένη παρουσίαση της Lockheed Martin για το F-35 στο ΓΕΑ, την περίοδο προ Μνημονίων 2008-2009. Οι κουβέντες του ήταν άκρως αποκαλυπτικές για το μαχητικό αυτό. H δυνατότητα στον ιπταμένο να βλέπει έξω, μέσα από το αεροσκάφος και τους αισθητήρες, δίνοντάς του εξωτερική εικόνα, όταν φοράει την κάσκα, είχε συνεπάρει τους ιπταμένους της ΠΑ που ήταν παρόντες.
Από την δική μου πλευρά, με μία ωρίτσα στον εξομοιωτή, εκτιμώ ότι θα έπρεπε να έχει διερευνηθεί εάν η ΠΑ μπορεί να γίνει αποδέκτης της έκδοσης Β, δηλαδή κάθετης απο-προσγείωσης, έστω σε μικρό αριθμό, δημιουργώντας μια δυναμη Σμήνους Αποτροπής. Κάτι τέτοιο θα εξέπεμπε στον αντίπαλο αίσθημα κινδύνου άμεσου πλήγματος, με το συνδυασμένο διπλό πλεονέκτημα αφενός της χαμηλής παρατηρησιμότητας (stealth) του μαχητικού, αφετέρου της τακτικής διασποράς τους σε μικρά αεροδρόμια εξυπηρέτησης με τακτικές quick turn-around.
Σημειώνω εδώ ότι στην αρχική έκθεση και πρόταση της παραχώρησης των S-3B Viking προς το ΠΝ, ενός δραστήριου Ελληνοαμερικανού αντιπλοίαρχου που υπηρετούσε στην Αθήνα ως Ναυτικός Ακόλουθος των ΗΠΑ, μεταξύ άλλων προτάσεων για στρατιωτική αναβάθμιση της Ελλάδας με μικρές γρήγορες ευέλικτες ναυτικές μονάδες όπως τα Mk V, για ταχεία ανταπόκριση σε ενδεχόμενες κρίσεις, ήταν και ο μελλοντικός εξοπλισμός με F-35Β.
Θα μπορούσα να προσθέσω εδώ μια προσωπική πρόταση: με την πρώτη παρτίδα F-35 που θα παραληφθεί, ίσως έπρεπε να εξεταστεί η επανασύσταση της 348 ΜΤΑ (+ Βομβαρδισμού) που είχε υποστρατηγικό ρόλο. Ως γνωστόν, είναι μικρός ο αριθμός των F-16 που λειτουργούν ως φορείς ατρακτιδίων αναγνώρισης DB-110. Έτσι θα καταστεί πιο εύρυθμη και αποδοτική η απορρόφηση της νέας τεχνολογίας στην ΠΑ.
