Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Μία ελληνική εταιρεία, πρωταγωνιστεί σε ένα φιλόδοξο αναπτυξιακό πρόγραμμα, που αφορά ένα στρατηγικής σημασίας σύστημα σε μια κατηγορία που συγκεντρώνει τεχνολογίες αιχμής και αναπτύσσεται ταχέως τα τελευταία έτη. Αναφερόμαστε στον ελληνικό Όμιλο ARATOS και τους λεγόμενους Σταθμούς Πλατφόρμας Μεγάλου Ύψους (High Altitude Platform Station – HAPS) που προορίζονται για επιχειρήσεις επιτηρήσεως μεγάλων περιοχών για περίοδο εβδομάδων, πετώντας σε πολύ μεγάλα υψόμετρα, στην στρατόσφαιρα.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε στις 1 Φεβρουαρίου από την Aratos HAPS, νέα εταιρεία που συστάθηκε με έδρα την Ολλανδία και στην οποία κύριος μέτοχος με το 55% είναι ο Όμιλος Aratos, ελληνικών συμφερόντων και διοίκησης που ιδρύθηκε το 2003. Πρόεδρος της Aratos HAPS και του Ομίλου Aratos, είναι ο κ. Νικόλαος Μπογονικολός.
Το πρόγραμμα υποστηρίζεται εμμέσως από το Υπουργείο Αμύνης της Ολλανδίας μέσω της περιφέρειας Brabant, που διέθεσε χρηματοδότηση, ενώ το υπόλοιπο βάρος του κόστους ανάπτυξης καλύπτεται από την επενδυτική εταιρεία KYLLA και ιδία κεφάλαια του Ομίλου Aratos. Με αυτό τον τρόπο παρακάμφθηκαν οι αργές διαδικασίες των χρηματοδοτουμένων από την ΕΕ προγραμμάτων, εξασφαλίζοντας σύντομο χρόνο για εργασίες ανάπτυξης και αποτέλεσμα – προϊόν προς πώληση σε εύλογο χρονικό διάστημα.
Δεδομένου ότι πρόκειται για προϊόν διττής φύσεως, το πρόγραμμα παρακολουθούν εκπρόσωποι των Υπουργείων Αμύνης Βελγίου, Γαλλίας, Γερμανίας, Εσθονίας, Ολλανδίας και Φινλανδίας, που ενημερώνονται στο πλαίσιο τεχνικών συναντήσεων εργασίας για την πρόοδο. Σε εξέλιξη βρίσκονται επαφές και με άλλες χώρες που μπορούν να εκδηλώσουν ενδιαφέρον, συμμετέχοντας με αυτό τον τρόπο, ως δυνητικοί αγοραστές, στον καθορισμό των προδιαγραφών.
Τι είναι τα HAPS
Τα HAPS αποτελούν πτητικές πλατφόρμες οι οποίες προορίζονται για πτήσεις στην στρατόσφαιρα, το «κενό» στρώμα μεταξύ της τροπόσφαιρας, όπου πετούν τα αεροπλάνα, και του διαστήματος στο οποίο βρίσκονται σε τροχιά οι δορυφόροι. Για σκοπούς επιτητήσεως και εγκαίρου προειδοποιήσεως, σήμερα υφίστανται τρεις επιλογές: οι επίγειες υποδομές (σταθμοί ραντάρ), τα αεροσκάφη (επανδρωμένα και μη) και οι δορυφόροι. Κάθε επιλογή εξυπηρετεί συγκεκριμένους σκοπούς αλλά όλοι έχουν περιορισμούς. Οι επίγειες υποδομές είναι εξ ορισμού σταθερές και με περιορισμούς στις επιδόσεις. Τα αεροσκάφη μπορούν να πετάξουν σε μια περιοχή ξανά και ξανά, αλλά όχι για πολύ. Ακόμη και τα UAV μακράς αυτονομίας, μπορούν να πετούν για πολλές ώρες. Τέλος, οι δορυφόροι μπορούν να περιστρέφονται γύρω από τη γη, αλλά δεν μπορούν να παραμείνουν επάνω από μια συγκεκριμένη περιοχή για περισσότερο από λίγα λεπτά.
Τα HAPS, έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν να επιχειρούν επί εβδομάδες, με σχεδόν μηδενικό κόστος, τηρώντας υπό επιτήρηση τεράστιες περιοχές ενώ έχουν την δυνατότητα να κατευθύνονται άμεσα σε συγκεκριμένες περιοχές ενδιαφέροντος και να τις επιτηρούν ακόμη και επί εβδομάδες. Τα HAPS μεταδίδουν δεδομένα που συλλέγουν από τους αισθητήρες τους σε πραγματικό χρόνο, χωρίς να υπάρχει φόβος παρεμβολής ή κατάρριψης από εχθρική δράση. Επίσης, δεν απαιτούνται δαπανηρές εκτοξεύσεις πυραύλων για εξαπόλυση, δεδομένου ότι οι πτητικές πλατφόρμες μπορούν να μετακινηθούν από περιοχή σε περιοχή και να απογειωθούν από αεροδρόμια.
Οι πιθανές εφαρμογές των HAPS σε πολιτική χρήση περιλαμβάνουν θαλάσσια επιτήρηση, επιτήρηση ξηράς, παρακολούθηση του περιβάλλοντος, έλεγχο χερσαίων συνόρων, υποστήριξη τηλεπικοινωνιών, εξασφάλιση επικοινωνιών εκτάκτου ανάγκης και δημόσιας ασφάλειας, έξυπνα συστήματα μεταφοράς και έξυπνη γεωργία.
Βασική διαφορά και πλεονέκτημα του συγκεκριμένου προγράμματος είναι η εστίαση της πλατφόρμας Aratos HAPS ως ένα οικοσυστήματο πολλαπλών χρήσεων, δηλαδή δεν αποτελεί μια πλατφόρμα για μια μόνο χρήση. Η πλατφόρμα Aratos HAPS περιλαμβάνει 4 στοιχεία:
α) επαναχρησιμοποιήσιμη πλατφόρμα μεγάλου υψομέτρου.
β) εναλλασσόμενα ωφέλιμα φορτία (οθόνες, κάμερες ή σαρωτές).
γ) προσαρμοσμένο λογισμικό.
δ) επίγειο σταθμό βάσης από τον οποίο ελέγχεται η πτητική πλατφόρμα και συλλέγονται δεδομένα.
«Η ιδέα μας για το HAPS, αφορά την κάλυψη αναγκών που δεν μπορούμε να καλύψουμε σήμερα. Είναι μια λύση μιας πλατφόρμας διπλού σκοπού, στην στρατόσφαιρα. Οι μη στρατιωτικές εφαρμογές περιλαμβάνουν παρακολούθηση αγωγών σε απομακρυσμένες περιοχές, παρακολούθηση καλλιεργιών, διαγνωστικά καλλιεργήσιμων εκτάσεων, μέτρηση της ικανότητας των δασών να απορροφούν CO2, παρακολούθηση των αλιευτικών αποθεμάτων και της ποιότητας των υδάτων και παρακολούθηση των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος. Οι αμυντικές εφαρμογές θα μπορούσαν να είναι η ασφάλεια των συνόρων κ.λπ. Έτσι, μπορούμε να βελτιώσουμε, για παράδειγμα, τον τρόπο με τον οποίο καλλιεργούμε, ή να παρακολουθούμε καλύτερα τις διαδρομές αποστολής, συλλέγοντας δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, τα οποία δεν μπορούμε να συλλέξουμε τώρα», ανέφερε ο κ. Μπογονικολός στον ΔΟΥΡΕΙΟ ΙΠΠΟ.
Στρατηγική επιλογή
Με την υποστήριξη της κυβέρνησης της Ολλανδίας, έχουν διατεθεί οι εγκαταστάσεις στρατιωτικού αεροδρομίου για την εκτέλεση της πρώτης πτήσεως της πτητικής πλατφόρμας, η οποία προγραμματίζεται σε διάστημα 18 μηνών, εντός του 2021. Η εμπορευματοποίηση του τελικού προϊόντος, εκτιμάται ότι μπορεί να επιτευχθεί σε διάστημα 36 μηνών. Στην Αθήνα εργάζεται ομάδα 7 μηχανικών με τον πρόεδρο του Ομίλου Aratos να συμμετέχει προσωπικώς και στην όλη αρχιτεκτονική. Η ομάδα ανάπτυξης λογισμικού εργάζεται επίσης στην Αθήνα και όλες οι ευρεσιτεχνίες έχουν ελληνικό «χρώμα».
Από πλευράς τεχνικών προδιαγραφών, είναι ακόμη νωρίς να αναφερθούν συγκεκριμένα μεγέθη ενώ εξετάζονται διάφορες καινοτόμες λύσεις και σε συνεργασία με τους στρατηγικούς εταίρους του Ομίλου Aratos. Ωστόσο, στόχος είναι το Aratos ΗΑPS να πετάει σε υψόμετρο 20.000-25.000 μέτρων και η αυτονομία πτήσεως θα είναι 6-8 εβδομάδες, επίδοση η οποία εκτιμάται ότι θα εξασφαλισθεί χάρη στην τεχνολογία των φωτοβολταϊκών, αν και επί του συγκεκριμένου εξετάζεται ήδη μία καινοτόμα πρόταση που έχει υποβληθεί.
Το ενδιαφέρον με τις λύσεις HAPS είναι το ασυγκρίτως χαμηλό κόστος, ακόμη και σε σύγκριση με τα UAV κατηγορίας Μέσου Ύψους Μακράς Αυτονομίας (MALE). Σύμφωνα με την αρχική εκτίμηση, στόχος είναι στο στάδιο της σειριακής παραγωγής το πλήρες σύστημα Aratos HAPS να μην υπερβαίνει σε κόστος την τάξη μεγέθους του 1,5 εκατ. ευρώ.
Τα HAPS, είναι γνωστά ως ορολογία και ως “Ψευδοδορυφόροι” (Pseudo-Satellites) επειδή αποτελούν άριστο και φθηνότατο υποκατάστατο των δορυφόρων επισκοπήσεως. Ο Όμιλος Aratos προωθεί για το πρόγραμμά του την ορολογία “Stratodrone”, που εκτιμάται ότι αποδίδει ακριβέστερα την ταυτότητα της μη επανδρωμένης πλατφόρμας. Είναι προφανές ότι τα πλεονεκτήματα του Aratos HAPS δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητα, ιδίως ως προς την σχέση κόστους προς απόδοση.
Σε καθαρά επίπεδο καλύψεως αμυντικών αναγκών, ένα σύστημα όπως το Aratos HAPS μπορεί να εξασφαλίσει για τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις συνεχή επιτήρηση σε τεράστιες περιοχές, όπως είναι τα διακριτά Θέατρα Επιχειρήσεων ενώ κυριολεκτικώς αποτελεί ιδανική λύση για μεγάλες εκτάσεις όπου δεν υπάρχει κάλυψη δικτύων ραντάρ, όπως στην περίπτωση της μεγάλης σημασίας περιοχής μεταξύ Κρήτης και Κύπρου. Υπό την έννοια αυτή, συνιστά επιλογή Στρατηγικής σημασίας, εξαιρετικά προσιτού κόστους, που χάρη και στην ελληνική σφραγίδα, πρέπει να κινητοποιήσει τους φορείς που ασχολούνται με την Έρευνα & Ανάπτυξη, την Αμυντική Βιομηχανία, την Εθνική Ασφάλεια και την Εθνική Άμυνα.
Η εκδήλωση ενδιαφέροντος από πλευράς Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, για την εκ του σύνεγγεις παρακολούθηση του προγράμματος από ομάδα αξιωματικών και η έκφραση αρχικού ενδιαφέροντος για την κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών, από τα αρχικά στάδια του προγράμματος, μόνο επωφελής για όλες τις πλευρές, μπορεί να είναι. Σε επίπεδο Αμυντικής Βιομηχανίας, η περίπτωση αναδεικνύει την δυναμική του ιδιωτικού τομέα που αξίζει να υποστηριχθεί από τους αρμοδίους, οι οποίοι κατά κανόνα διαπράττουν το σφάλμα να εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στις κρατικές αμυντικές βιομηχανίες. Οι τελευταίες όμως, εξαιτίας των γνωστών προκλήσεων με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες επί σειρά ετών, αδυνατούν να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο χωρίς κρατική χρηματοδότηση και ως εκ τούτου, η πραγματικότητα του “τοπίου” δείχνει ότι μία θεμιτή επιλογή είναι να καταστούν ανοικτές σε συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα.
Ολοκληρώθηκε η σχεδίαση του πρώτου ελληνικού τεθωρακισμένου οχήματος 4×4
