Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Το συμβάν της 25/26 Μαΐου 2016 με πρωταγωνιστή την φρεγάτα ΕΛΛΗ, η οποία κλήθηκε να ερευνήσει ύποπτο αλιευτικό νοτίως Κρήτης και απετέλεσε αντικείμενο ερωτήσεως από τον βουλευτή της ΔΗΣΥ Ανδρέα Λοβέρδο, ανεξαρτήτως της ουσίας και πραγματικότητος, άφησε μια ελαφρώς αρνητική εντύπωση για το Πολεμικό Ναυτικό στην ανενημέρωτη για ειδικά θέματα κοινή γνώμη. Η εντύπωση είναι εσφαλμένη και πράγματι το ΠΝ αδικείται από την όλη ιστορία ενώ καταδικαστέα είναι οποιαδήποτε απόπειρα πολιτικής εκμεταλλεύσεως. Προκειμένου να διευκρινιστούν τα πράγματα, θα πρέπει να παραθέσουμε ορισμένα στοιχεία προς διαμόρφωση καλύτερης αντιλήψεως.
Τα δεδομένα είναι ότι έπειτα από πληροφορία κράτους της ΕΕ περί υπόπτου πλοίου για μεταφορά ναρκωτικών, το Υπουργείο Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής (λόγω αδυναμίας ανταποκρίσεως) αιτήθηκε από το ΥΠΕΘΑ την αποστολή πολεμικού πλοίου προς διερεύνηση. Το ΓΕΝ διέταξε να σπεύσει την φρεγάτα ΕΛΛΗ, η οποία συμμετείχε στην άσκηση PHOENIX EXPRESS 2016 κι επιλέχθηκε επειδή συμπτωματικώς επέβαινε σε αυτήν για τους σκοπούς της ασκήσεως, ομάδα της Μονάδος Υποβρυχίων Αποστολών του ΛΣ-ΕΛΑΚΤ. Η εξειδίκευση του συγκεκριμένου προσωπικού σε αποστολές νηοψιών και ιδίως Μη Συναινετικών Νηοψιών (VBSS) εξασφάλιζε αυξημένες πιθανότητες επιτυχίας.
Οι συνθήκες θαλάσσης πράγματι δεν επέτρεπαν την εκτέλεση της νηοψίας, διότι ετίθετο θέμα ασφαλείας της λέμβου που επρόκειτο να καθελκυσθεί και των επιβαινόντων της. Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ότι τα πλάνα της βιντεοσκοπήσεως είναι παραπλανητικά, διότι η κατάσταση θαλάσσης ήταν όντως 8 μποφόρ αλλά επειδή επρόκειτο για ανοικτό πέλαγος και όχι κλειστή θάλασσα (επί παραδείγματι Σαρωνικός) ο υψηλός κυματισμός είναι πιο αραιός και όχι τόσο σπαστός. Πέραν τούτου, οι διαθέσιμες ελαστικές λέμβοι δεν ήταν του πλέον κατάλληλου τύπου για τέτοιες αποστολές, γεγονός που αύξανε τον βαθμό δυσκολίας και ασφαλείας του εγχειρήματος. Ο μόνος υπεύθυνος για την λήψη αποφάσεως, ο κυβερνήτης της φρεγάτας, συνυπολογίζοντας όλα τα δεδομένα και πρωτίστως την ασφάλεια, αποφάσισε την μη εκτέλεση νηοψίας, απόφαση την ορθότητα της οποίας αντικειμενικώς δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς. Και αυτό είναι απόλυτο.
Ενώ όμως όλα αυτά αφορούν το τελικό στάδιο της όλης επιχειρήσεως, πρέπει να έχουμε κατά νου τα γενικότερα δεδομένα που αφορούν τέτοιου τύπου αποστολές για το ΠΝ. Δύο βασικά στοιχεία που πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν είναι:
α) Εκτός Εθνικών Χωρικών Υδάτων, δεν υπάρχει δικαιοδοσία ούτε για σκάφη ακτοφυλακών, ούτε για πολεμικά πλοία, να εκτελούν νηοψίες. Προς υπέρβαση αυτού, σε αποστολές αντιπειρατίας που αναλαμβάνει το ΝΑΤΟ ή άλλοι διεθνείς οργανισμοί, στηρίζονται σε προηγούμενες αποφάσεις του ΟΗΕ, που καλύπτουν νομικώς τις επιχειρήσεις. Πλέον αυτού, στους διεθνείς κανόνες, υπάρχει πρόβλεψη ώστε για περιπτώσεις ναρκωτικών να υφίσταται κάλυψη για επέμβαση σκαφών ακτοφυλακών ή πολεμικών πλοίων οπουδήποτε.
β) Το Πολεμικό Ναυτικό ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει πραγματοποιήσει Μη Συναινετική Νηοψία. Ακόμη και στις διεθνείς αποστολές που έχει λάβει μέρος, πάντα ζητείται η άδεια του κυβερνήτου του εκάστοτε πλοίου που πρόκειται να ελεχθεί. Σε μία μόνο περίπτωση το 2006 πραγματοποιήθηκε νηοψία σε πλοίο του Ιράν, κατά την οποία από παρανόηση – γραφειοκρατικού τύπου λάθος, δεν ενημερώθηκαν οι Αρχές της χώρας αυτής, με αποτέλεσμα να γίνει διάβημα προς την Αθήνα.
Συνεπώς, στην περίπτωση της ΕΛΛΗΣ, και μόνο το γεγονός ότι δόθηκε εντολή να διερευνήσει, φανερώνει την πρόθεση της ηγεσίας να πραγματοποιηθεί νηοψία. Όταν μιλάμε για ηγεσία, δεν περιοριζόμαστε στο ΓΕΝ αλλά σε υψηλότερα επίπεδα, δεδομένου ότι σε τέτοιες περιπτώσεις το «πράσινο φως» δίνεται από το επίπεδο του υπουργού. Και στην προκειμένου περίπτωση, οι πολιτικές ηγεσίες των δύο προαναφερθέντων υπουργείων, ενέκριναν και το ΓΕΕΘΑ εξουσιοδοτήθηκε να ενεργήσει, αναθέτοντας την αποστολή στο ΓΕΝ. Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι ήταν η πρώτη φορά που από πλευράς ελληνικής κυβερνήσεως εγκρίθηκε μια τέτοιου τύπου επιχείρηση με την εμπλοκή μέσων των Ενόπλων Δυνάμεων, εν όψει της προφανούς αδυναμίας του ΛΣ-ΕΛΑΚΤ. Και από αυτή την άποψη, καθίσταται αντιληπτό ότι επιδιώκεται να διαδραματίσει η χώρα τον σταθεροποιητικό διεθνή της ρόλο στην ευρύτερη περιοχή, με αστυνομικού τύπου επιχειρήσεις που δεν είχαν αναληφθεί ποτέ στο παρελθόν.
Εδώ ακριβώς είναι που εισερχόμαστε στα επιχειρησιακά ζητήματα που ανακύπτουν. Εφόσον οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν είναι πρακτικώς εξοικειωμένες με τέτοιου είδους έργα, είναι φυσιολογικό να στερούνται εμπειρίας και να απαιτείται η λήψη μέτρων (εκτέλεση ασκήσεων, θέσπιση σχολείων εκπαιδεύσεως κυβερνητών κ.λπ.). Μέχρι να συμβούν αυτά, είναι φυσιολογικό να γίνονται λάθη ενώ ακόμη πιο αναμενόμενο είναι να υπάρχουν ατυχίες.
Με βάση τις παραπάνω επισημάνσεις, εάν θα θέλαμε να προσεγγίσουμε την συγκεκριμένη επιχείρηση από το τακτικό επίπεδο, μπορούμε να προβούμε σε ορισμένες παρατηρήσεις. Το στοιχείο των δυσμενών καιρικών συνθηκών είναι κάτι που δεν επιδέχεται αμφισβητήσεως ενώ ούτε και η απόφαση του κυβερνήτου της φρεγάτας, αντέχει σε οποιαδήποτε αρνητική κριτική. Οι στρατιωτικοί όμως πρωτίστως, μαθαίνουν να σχεδιάζουν και να ενεργούν λαμβάνοντας υπ’ όψιν εναλλακτικά σενάρια – επιλογές δράσεως, με βάση την εκτίμηση για διαφορετικές καταστάσεις – ενδεχόμενα που είναι δυνατό να ανακύψουν σε μια αποστολή. Υπήρχαν λοιπόν εναλλακτικές λύσεις για τον κυβερνήτη στην συγκεκριμένη περίπτωση και ποιες ήταν αυτές; Θα περιοριστούμε μόνο σε δύο εναλλακτικές αντιδράσεις, που θα μπορούσαν να γίνουν από την στιγμή που διαπιστώθηκε ότι δεν ήταν εφικτή η εκτέλεση της νηοψίας.
Όπως περιγράφονται τα γεγονότα, από την στιγμή που η ΕΛΛΗ κινήθηκε και έθεσε το αλιευτικό υπό συνοδεία, οδηγώντας το στην Κρήτη για έλεγχο, το πλήρωμα του αλιευτικού άρχισε να πετάει στην θάλασσα τσουβάλια, τα οποία εικάζεται ότι ήταν ναρκωτικά. Μπορούσε να εμποδιστεί αυτή την ενέργεια; Δύο ενδεικτικές αντιδράσεις, είναι οι παρακάτω:
α) Να διαταχθεί η ομάδα της ΜΥΑ/ΛΣ που τελούσε σε ετοιμότητα επεμβάσεως, να ρίξει προειδοποιητικές βολές στο αλιευτικό, προς εκφοβισμό του πληρώματος και απαγόρευση εξόδου στο κατάστρωμα, με ταυτόχρονη προειδοποίηση ασυρμάτου.
β) Να διαταχθεί ο «βομβαρδισμός» τυχόν μελών του πληρώματος του αλιευτικού στο κατάστρωμα με κανονάκι νερού, ώστε από την πίεση του νερού να απαγορευθούν κινήσεις επί του καταστρώματος.
Τα παραπάνω, είναι τυπικές αντιδράσεις δυνάμεων ακτοφυλακής, μέρος τακτικών οι οποίες όμως είναι απολύτως φυσιολογικό να μην αποτελούν «κτήμα» των αξιωματικών του ΠΝ, από την στιγμή που ποτέ προηγουμένως δεν είχαν παρόμοια τριβή και παραστάσεις.
Καταλήγοντας, το περιστατικό με πρωταγωνιστή την ΕΛΛΗ ήταν ατυχές, διότι ενώ από πλευράς πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας αποφασίσθηκε η εκτέλεση νηοψίας σε ύποπτο για διακίνηση ναρκωτικών πλοίο, ο αντικειμενικός παράγοντας των καιρικών συνθηκών δεν επέτρεψε την εκτέλεσή της. Ωστόσο, αυτό δεν συνιστά μονοδιάστατα αποτυχία. Εάν οι Τούρκοι υποχρεώθηκαν να φουντάρουν ναρκωτικά, απέτυχε η δουλειά τους. Η Ελλάδα όμως και το ΠΝ, έδειξαν για πρώτη φορά ότι έχουν την πρόθεση και την βούληση να ασκήσουν θαλάσσια αστυνόμευση μακράν των Εθνικών Χωρικών Υδάτων. Ήταν πράγματι κρίμα που η ΕΛΛΗ δεν εκτέλεσε την νηοψία, διότι ακόμη και αν το αλιευτικό δεν μετέφερε ναρκωτικά, πάλι θα επρόκειτο για επιτυχία. Συνεπώς, το ΠΝ και το πλήρωμα της ΕΛΛΗΣ πρέπει να είναι ικανοποιημένα και με ήσυχη την συνείδηση, επειδή έκαναν ό,τι καλύτερο μπορούσαν. Το σημαντικό είναι ότι έγινε μία αρχή, η χώρα εξέπεμψε «σήμα» και το ΠΝ απέκτησε μια πρώτη εμπειρία. Θα υπάρξουν και άλλες ευκαιρίες και αν το φέρει η τύχη, τότε όλοι ευχόμαστε η ΕΛΛΗ να τα καταφέρει ακόμη καλύτερα.
